Osvrt na “Zidove”: Zar ovo nikada neće čitati oni koji su umrli prije mog rođenja?

Pjesničku zbirku Zidovi Enesa Halilovića možemo doživjeti kao izložbu poezije u kojoj je svaka pjesma okačena o zid naših čula preko kojeg se nalazi naš racio. Svaka pjesma preskače zid onoga što zvuči i dolazi u prostor značenje u kojem je nekada riječ samo riječ a nekada simbol. Na svakom zidu se nalaze riječi koje su nekada samo riječ a nekada su crtež, hijeroglif, harf, skica, i kombiniranjem ovih sredstava koji imaju svoje sopstveno i svoje značenje u kontaktu sa drugim sredstvima, mi povezujemo priču koja je jezgrovita i cjelovita, i ona se kao takva može ostvariti samo kada pročitamo cijelu pjesničku zbirku i povežemo ,,zidove”. Povezivanjem ,,zidova” mi povezujemo stvarnosti među nama i rušimo ,,zidove” stvarnosti koja nam je neprijatelj u prihvatanju stvarnosti od nas samih, od blata.

,,Zid” je kod Halilovića nekada samo zid i ne treba ga mješati sa ,,zidovima” koji su više od samog ,,zida”. ,,Zid” je u ovoj pjesničkoj zbirci Zid plača, Kineski zid, Berlinski zid, ali je isto tako i zid ćuprija, zid prepreka, zid maska, zid simbol, zid uniforma, očna skrama, koža, koprena, zid zastava. Zid ćuprija onima koji ga moraju prijeći; zid prepreka onima koji žele da saznaju da li ima nečega sa one strane; zid maska onima koji imaju previše lica; zid simbol ,,onima koji ne bi želeli da cjelog života budu samo ono što bi mogli biti” i što nisu; zid koprena onima koji ne vide i za koje se kaže da imaju koprenu, zastor preko očiju; zid zastava jer je to tvoj ili moj zid, zid pripadnosti ili podjele, zid smisla ili besmisla. Ali u pjesmama nalazimo i ona već poznata značenjska mjesta kojima pjesnik povećava značenje i obogaćuje ih novim značenjima dovodeći ih u nov kontekst. U pjesmama nalazimo i mesta neodređenosti, nalazimo zidove prazne i zidove po kojima možemo pisati i nalazimo zidove koji pišu po nama. U pjesmama nalazimo epitafe koji stoje ili koji bi mogli stajati na raznim zidovima i ljudima poručivati nešto od svoje mudrosti. Mi smo dakle zidovi koji trpe svaki oblik prikazivanja i pokazivanja sve dok ne ostavimo svoje maske po kojima nas raspoznaju. Zid u pjesmi nije samo zid, jer je ,,ideja o zidu veća od samog zida”.(Zid kao takav) Zid u pjesmama shvata da nije samo zid već on ,,broji od jedan, jer je jedan u svemu sadržan”, kao u broju, reči, metafori, vrlini, grehu. Zidovima se nagrađuju i kažnjavaju, zidovima se odvajaju i spajaju. U zbirci se zid smije, zid govori, zid shvata, zid govori, zid šuti, zid traži, zid strahuje, zid se pita:

Može li nestati ono što neće biti sazidano?

Zid je u nekim trenucima više čovjek nego što je čovjek.

Zid je u pjesmama prikazan i kao granica, neprestano između ,,nečega i nečega”, kao granica između dva čovjeka i dva vremena. Ali i sama postojanost zida i svjesnost o postojanju prepreke između dva čovjeka ili dva vremena predstavlja početak mudrosti zato što je ,,vrijeme plitko a misao duboka”.(Paradoks gavrana)

Poezija iz pjesničke zbirke Zidovi predstavlja onu vrstu umjetnosti koja nas ostavlja bez riječi pred riječima. Takva poezija predstavlja sliku stvarnosti, ogledalo u kojem vidimo naš odraz i odraz ciklične istorije koju Halilović smješta u naš ram vremena. Ona nas upozorava i upoznaje sa njom da nam se ne bi ponovila kao mnogim narodima prije nas. Slika na zidu je nekada i slika ,,vođe” koja na dramatičan i dramski način razoružava naše misli, otključava brave kojima smo zatvoreni ključevima iz zbirke, pruža katarzu kojom čistimo našu promisao.

Kad sam okačio sliku – progovori vođa sa slike.
Ohol, tražio je da pozlatim ram.
U inat vođi, uklonih sliku sa zida. I ugledah prazninu.
To sam shvatio kao umjetnost: praznina se
ukazala kao slijepi prozor, ali soba, sa sva četiri zida,
stade se cerekati.

Pitao sam – šta ti je, sobo?

Nisam ja soba. Ja sam ćelija.

Pjesnik ima moć da nam otkrije ono što smo spremni da prihvatimo, da shvatimo i ovaplotimo iz naših misli, jer su najbolji pisci i pjesnici ,,oni koji nam kažu nešto što već znamo”, slutimo i u podsvijesti krijemo. Zato su pjesme iz zbirke ,,Zidovi” tekstovi, pouke između teksta i podteksta, između uma i bez-uma, između istorije i matematike.

Enes Halilović je sazidao ,,Zidove” da bi razidao svaku prepreku. Halilović kroz ,,Zidove” govori o mitu, nauci, istoriji, religiji, mitologiji, i na taj način kontekstualizuje svaku pojavu i dovodi je u vezu sa nečim sadašnjim, prisutnim i to se može posmatrati i kroz teoriju po kojoj je sve tekst, i zato nas to otkriće dovodi do teksta ovih ,,Zidova”.

U izražavanju svojih misli pjesnik se koristi različitim postupcima i čak postupkom uspijeva da nas uveri da postoje i zidovi među riječima. Njegov pjesnički izraz je uvijek težio poentiranju na kraju pjesme i zato zbirka obiluje brojnim sentencama i parabolama. Pjesnik koristi slobodni stih i na taj način ukazuje da je sloboda i zidovima važna jer ni čovjek koji je ,,služio zidovima” ne može ih razgraditi i oduzeti im slobodu pripadanja kroz pripadanje nečemu drugom, jer je njihova svrha ispunjena.

Zid razdvaja nas ovdje, u ovom vremenu, sada, sa jedne strane od onoga što je bilo i sa druge strane od onoga što će biti. Odvaja nas od prošlosti sa jedne, a od budućnosti sa druge strane. Odvaja nas od smrti, beskonačnosti, i zato je u središtu ove zbirke poezija van materijalnog karaktera i poezija refleksivne i metafizičko-transcendentalne prirode jer u sebi sadrži opomene na ,,male i velike predznake” i na četrdeset dana.

Zid je u središtu svega, kao zemlja po kojoj gaze, kao vazduh koji dišu, kao vatra koja gori i koja rađa, i kao voda koja tu istu zemlju pretvara u blato i vaja nove oblike, zidove, ljude.
_________________________
Izvor: Diwan magazin

Autor: Ersan Muhović