SAOPŠTENJE ZA JAVNOST NVO „EKOLOŠKO DRUŠTVO BREZNICA“POVODOM NAJNOVIJEG TRENDA PREKORAČENJA AEROZAGAĐENJA U PLJEVLJIMA I PREKORAČENJA ZAKONSKE GRANICE ZA BROJENE ŠTETENE ELEMENTE U VAZDUHU
Pljevljaci i dalje udišu najlošiji vazduh u Evropi i zvanično su najzagađeniji grad Evrope (prema izvještaju Svjetske Alijanse za zdravlja i životnu sredinu iz Decembra 2014 godine). I dalje se bilježe prekoračenja PM10 i PM 2,5 častica, SO2, NOX –a u vazduhu. Tako je samo juče, 24. 01. 2016 godine, u 22 časa imali koncentracije PM10 782,6 μg/ m3, što je više od petnaest i po puta, ili 1.560 %, više od maksimalno dozvoljene granice, dok je koncentracija SO2 u 21 čas bila 374,4. Zakonske granice su odavno u konstantnom prekoračenju, a niko od nadležnih ne reaguje. Prekoračenja benzoapirena su bila u prekoračenju u Decembru 2015 dvadeset puta veće od dozvoljenih graničnih vrijednosti.
Svjetska zdravstvena organizacija smatra vazduh nečistim ako je koncetracija ovih čestica iznad 25 μg/ m3 duže od 24 sata, uzimajući u obzir da se kod nas većinom ‘barata’ podacima o česticama označenim kao PM10, potražili smo informaciju u mjesečnim izvještajima o praćenju kvaliteta vazduha na teritoriji Crne Gore u 2015. godini, kao i u Informacijama o stanju životne sredine u Crnoj Gori koji su objavljenih na sajtu Agencije za zaštitu životne sredine, a odnose se na mjernu stanicu Pljevlja – Centar:
•Usled kvara na uzorkivaču tokom januara mjeseca nije vršeno mjerenje PM2.5. ( Izvještaj o praćenju
kvaliteta vazduha na teritoriji Crne Gore u januaru 2015.god. – strana 4 )
•Svih četranaest dana validnih mjerenja u mjesecu februaru srednje dnevne vrijednosti PM2.5 su na
ovoj lokaciji, bile iznad propisane granične vrijednosti za godišnju srednju vrijednost (25μg/m3).
( Izvještaj o praćenju kvaliteta vazduha na teritoriji Crne Gore u februaru 2015.god. – strana 38 )
•Srednje dnevne vrijednosti PM2.5 na ovoj lokaciji u mjesecu martu, su bile dvadeset pet dana iznad
propisane granične vrijednosti za godišnju srednju vrijednost (25μg/m3). ( Izvještaj o praćenju
kvaliteta vazduha na teritoriji Crne Gore u martu 2015.god.- strana 39 )
•Srednje dnevne vrijednosti PM2.5 na ovoj lokaciji u mjesecu aprilu, su dvadeset pet dana bile iznad
propisane granične vrijednosti za godišnju srednju vrijednost (25μg/m3). ( Izvještaj o praćenju
kvaliteta vazduha na teritoriji Crne Gore u aprilu 2015.god.- strana 39 )
•Srednje dnevne vrijednosti PM2.5 na ovoj lokaciji u mjesecu maju, su četiri dana bile iznad
propisane granične vrijednosti za godišnju srednju vrijednost (25μg/ m3). ( Izvještaj o praćenju
kvaliteta vazduha na teritoriji Crne Gore u maju 2015.god.- strana 39 )
•Srednje dnevne vrijednosti PM2.5 na ovoj lokaciji u mjesecu junu, su četiri dana bile iznad
propisane granične vrijednosti za godišnju srednju vrijednost (25μg/m3). (Izvještaj o praćenju
kvaliteta vazduha na teritoriji Crne Gore u junu 2015.god.- strana38 )
•Srednje dnevne vrijednosti PM2.5 na ovoj lokaciji u mjesecu julu su osamnaest dana bile iznad
propisane granične vrijednosti za godišnju srednju vrijednost (25μg/m3). (Izvještaj o praćenju
kvaliteta vazduha na teritoriji Crne Gore u julu 2015.god. – strana 36 )
•Sedam srednjih dnevnih vrijednosti PM2.5 na ovoj lokaciji u mjesecu avgustu (21 dan validnih
mjerenja) je bilo iznad propisane granične vrijednosti za godišnju srednju vrijednost (25μg/m3).
( Izvještaj o praćenju kvaliteta vazduha na teritoriji Crne Gore u avgustu 2015.god. – strana 38 )
•Tri srednje dnevne vrijednosti PM2.5 na ovoj lokaciji u mjesecu septembru (13 dana validnih
mjerenja) su bile iznad propisane granične vrijednosti za godišnju srednju vrijednost (25μg/m3).
( Izvještaj o praćenju kvaliteta vazduha na teritoriji Crne Gore u septembru 2015.god. – strana 37 )
•Četrnaest srednjih dnevnih vrijednosti PM2.5 na ovoj lokaciji u mjesecu oktobru (25 dana validnih
mjerenja), je bilo iznad propisane granične vrijednosti za godišnju srednju vrijednost (25μg/m3).
( Izvještaj o praćenju kvaliteta vazduha na teritoriji Crne Gore u oktobru 2015.god.- strana 36 )
•Četrnaest srednjih dnevnih vrijednosti PM2.5 (četrnaest dana validnih mjerenja) na ovoj lokaciji u
mjesecu novembru, je bilo iznad propisane granične vrijednosti za godišnju srednju vrijednost
(25μg/ m3). ( Izvještaj o praćenju kvaliteta vazduha na teritoriji Crne Gore u novembru 2015.god.-
strana 37 )
Mjerenje suspendovanih čestica PM2.5 prekinuto 20.11. zbog kvara na uzorkivaču. ( Izvještaj o
praćenju kvaliteta vazduha na teritoriji Crne Gore u novembru 2015.god.- strana 5 )
•U Informaciji o stanju životne sredine u Crnoj Gori za 2012. godinu je navedeno ( strana 20 ):
Validnih mjerenja PM2.5 čestica je bilo 209 dana ( oprema za mjerenje je instalirana početkom juna
2012. godine ). Srednja godišnja koncetracija iznosila je 44,67 μg/m3, što je iznad granične
godišnje vrijednosti od 25 μg/m3 i granice tolerancije za 2012. godinu ( 30 μg/m3 )
•U Informaciji o stanju životne sredine u Crnoj Gori za 2013. godinu je navedeno ( strana 21 ):
Validnih mjerenja PM2.5 čestica je bilo 332. Srednja godišnja koncetracija iznosila je 45,69 μg/m3,
što je iznad granične godišnje vrijednosti od 25 μg/m3 i granice tolerancije za 2013. godinu ( 28
μg/m3 )
•U Informaciji o stanju životne sredine u Crnoj Gori za 2014. godinu je navedeno ( strana 20 ):
Validnih mjerenja PM2.5 čestica je bilo 288 dana. Srednja godišnja koncetracija iznosila je 41,53
μg/m3, što je iznad granične godišnje vrijednosti od 25 μg/m3 i granice tolerancije za 2014.
godinu ( 26,5 μg/m3 )
Uredbom o utvrđivanju vrsta zagađujućih materija, graničnih vrijednosti i drugih standarda kvaliteta
vazduha ( ‘’ Sl list Crne Gore ‘’ br 25/12 od 11.05.2012.) utvrđene su vrste zagađujućih materija,
granične vrijednosti i drugi standardi kvaliteta vazduha, granice ocjenjivanja, ciljne vrijednosti, kritični
nivoi i potrebne mjere zaštite zdravlja ljudi, koji se pri njihovoj pojavi moraju preduzeti, kao i rokovi za
postepeno dostizanje graničnih i ciljnih vrijednosti kvaliteta vazduha i dugoročnih ciljeva za ozon.
Sastavni dijelovi ovog propisa su i prilozi 4 i 7
Prilog 4 : Ciljna vrijednost za PM2.5 za zaštitu zdravlja ljudi je 25 μg/m3 ( godišnja srednja vrijednost ) –
rok za dostizanje granične vrijednosti je 2012.godina
Prilog 7: Obavezni nivo smanjenja izloženosti PM2.5 20 μg/m3 – rok za postizanje obaveznog nivoa
smanjenja izloženosti je 2015.godina ( prilog 7 ovog propisa )
•U članu 8, stav 4 Zakona o zaštiti vazduha ( ‘’Sl. list Crne Gore ‘’, br. 254 od 5. maja 2010, 43 / 15
) – http://www.epa.org.me/images/zakoni/zakon%20o%20zastiti%20vazduha.pdf piše:
Utvrđene granične vrijednosti i ciljne vrijednosti, dugoročni ciljevi i kritični nivoi ne smiju se
prekoračiti.????
Pošto je u Decembru 2015 godine direktor Agencije za zaštitu životne sredine, gospodin Ervin Spahić, uputio ekološkom nevladinom sektoru poruku, da koristimo validne podatke o mjerenjima, to smo ovoga puta, kao i saki put ranije koristili upravo podatke Agencije. Na njemu je sad obaveza da objasni građanima Pljevalja i javnosti, zašto on i institucija na čijem je čelu ne preduzima ništa da zaštiti zdravlje stanovnika Pljevalja koje se ponovo, po ko zna koji put našlo u potpunoj agoniji i opasnosti.
Nije nam namjera da se uveća / umanji značaj ovih ekoloških ‘ incidenata / udesa ‘, niti da se opravda, a
pogotovo nije da se koristi u svrhe lične promocije, ali se ne može ni ignorisati. Ovo je hronični problem
koji traje onoliko dugo , možemo reći koliko traju Pljevlja ( bar ona koja pamtimo ). Činjenica je da se
tokom godine registruju koncetracije koje prelaze dozvoljene vrijednosti, ali isto tako i znatno niže
koncetracije od dozvoljenih.
U našoj zemlji, na žalost, životna sredina je ekonomska kategorija, stalno smo između budžeta i realizacije,
i sistemi zaštite životne sredine su uvjek, na žalost, po prioritetu, nekako u sjenci svakodnevnih ‘velikih’
ulaganja u redovna održavanja i remonte.
Mišljenja smo ( iskustvenog nakon dosadašnjih 40 – tak godina života u Pljevljima ) da
jednostavno posmatranje samo stepena zagađenosti vazduha, bez uzimanja u obzir meteoroloških faktora, može dovesti do pogrešnih zaključaka o uticaju izvora emisije na zagađenost, jer oni imaju ‘veliki’ uticaj na nivo koncetracije zagađujućih materija u vazduhu, djelujući na širenje i rastvaranje zagađujućih materija posle napuštanja izvora emisije.
Želja nam je da ukažemo na važnost toga da političke partije, nevladine organizacije, ( a uvidom u validne podatke, prije svega mislimo na koncetracije PM2.5 čestica ) i medicinski stručnjaci, zdravstvene organizacije ( javno zdravlje, klinička medicina ), stručnjaci iz oblasti zaštite životne sredine reaguju na ovakve stvari jer bi oni zapravo trebali biti od pomoći onima koji rade u lokalnim i državnim organima, kao i da bi se uz njihovo aktivnije učešće operativnije sprovela kontrola.
Nije u redu da nam ‘opravdanje’ bude da ni domaćom ni EU legislativom nisu propisane vrijednosti za
pragove upozoravanja i obavještavanja javnosti kada se radi o koncetracijama PM čestica, a u
izvještajima je navedeno da su vrijednosti iznad graničnih vrijednosti , zakonom propisano da se ne smiju
prekoračiti.
Ovih dana zagadjenje vazduha u Pljevljima, kao i prošle godine, obara sve rekorde po zagadjenosti i kolicini labdecih cestica PM 10 ali i drugih veoma opsanih materija u vazduhu.
Prisutni su i drugi veoma toksični i po zdarvlje ljudi veoma opasni hemijski elementi koji negativno utiču na zdravlje stanovnika Pljevalja.
Niko nije nasao za potrebu da gradjane Pljevalja obavijesti i upozori, da je zagadjenje enorno povecano i da postoji opsanost ozbiljnog narusavanje njighovog zdravlja. Famozni plan kvaliteta vazduha za opstinu Pljevljima koje je donijelo Ministarstvo Odrzivog razvoja i Turizma u februaru 2013 je mrtvo slovo na papiru jer od njegovog donosenja do danas, a danas je 2015 godina, ni jedna mjera iz tog dokumenta nije realizovana.
U tom dokumentu izmedju osatlog stoji:
“Na osnovu Zakona o zaštiti vazduha („Sl. List CG”, broj 25/10) član 21, u zonama gdje koncentracije zagađujućih materija prelaze bilo koju uspostavljenu graničnu ili ciljnu vrijednost, uzimajući u obzir granice tolerancije ukoliko su propisane, Ministarstvo, u saradnji sa Agencijom i organima lokalne uprave na čijoj se teritoriji zona nalazi, donosi plan kvaliteta vazduha, da bi se u što kraćem roku dostigle vrijednosti utvrđene Uredbom o utvrđivanju vrsta zagađujućih materija, graničnih vrijednosti i drugih standarda kvaliteta vazduha.
Sredstva za izradu i sprovođenje Plana obezbjeđuju se iz državnog budžeta i budžeta jedinica lokalne samouprave na čijoj se teritoriji zona nalazi. Ukoliko se Planom predviđaju i mjere za smanjivanje emisija iz stacionarnih izvora, te mjere je dužan da finansira i sprovodi zagađivač”.
Zašto se ne primjenjuju ove odredbe Zakona i donesenog dokumenta i zašto se i dalje tolerise probijanje graničnih vrijednosti i drugih standarda kvaliteta vazduha, pogotovo za emisije NOx, PM10, PM2.5 i Sox, C20H12 (benzoapiren) ?
Zastita zdravlja stanovnistva Pljevalja bi trebao i moralo biti prioritet nad svim ostalim prioritetima i predstavljati mjeru u ostvarivanju ciljeva, u prvom redu preventivnog smanjenja broja oboljelih od najtezih bolesti, bez obzira na cijenu koštanja, jer bi trebalo i bilo logično, da je zdravlje gradjana na prvom mjestu.
Ovakav neodgovoran odnos svih struktura vlasti, prema gradjanima Pljevalja predstavlja školski primjer bezobzirnosti i bahatosti na štetu cijele zajednice.
Smatrajući da se na ovaj način grubo krše prava građana i da se sa njihovim zdravljem neko godinama kocka, pritom nepotrebno troseci njihov novac na liječenja po raznim zdravstvenim ustanovama, javno pozivamo nadležne da krenu u rešavanje ovih više tehničkih, nego birokratskih problema koji svima nama proizvodi indirektne i vrlo visoke troškove zbog nečijeg očiglednog nemara i bahatosti.
Konacno bi trebao neko da izracuna i obavijesti gradjane, koliko država Crna Gora troši novca poreskih obaveznika na liječenje svojih građana, zbog posledica koje su direktno uzrokovane neodgovornim radom zagadjivača u Pljevljima.
U Pljevljima, 25. 01. 2016 godine
Tim za istraživanje i monitoring kvalitete životne sredine, NVO Ekološko Društvo “Breznica”
NGO Ecological society “Breznica”, Pljevlja
Ul. Sutjeska bb, 84210 Pljevlja
Mob tel: +382 (0) 67/ 819 900
+382 (0)68/ 791 700 (GSM)
E-mail: [email protected]
Please consider your environmental responsibility
Before printing this e-mail, ask yourself whether you need hard copy!
Navedeni rezultati su dostupni na sajtu Agencije za zaštitu životne sredine : http://www.epa.org.me/vazduh,
P.S. Komentar iz Plana kvaliteta vazduha za opstinu Pljevlja: U kontekstu obaveza Crne Gore koje proističu iz procesa evropskih integracija treba takođe imati u vidu neophodnost prevazilaženja ovog problema prije pristupanja EU jer konsekvence nepoštovanja standarda propisanih Direktivom o čistijem vazduhu u Evropi (2008/50/EC) podrazumijevaju sudske procese pred Evropskim sudom i državne troškove koji prevazilaze visinu investicije potrebne za dugoročno rješavanje ovog pitanja.
Šta je Benzoapiren C20H12
Benzoapiren se javlja kao rezultat nepotpunog sagorijevanja energenata a produkuje se iz ložišta, izduvnih gasova automobila,dimu cigareta, nalazi se i u katranu…
Benzoapiren je visokokoncentrovana materija koja spada u prvu grupu kancerogena. Prekomjerno izlaganje ovoj veoma toksičnoj materiji može da izazove kancer, jer se zadržava u plućima a proces razgradnje tarje preko godinu dana.
Šta su PM 10
Zagađenje vazduha suspendovanim česticama (na engleskom jeziku particulate matter – PM) sastoji se od veoma malih čestica (partikula) u tečnom ili čvrstom agregatnom stanju.
Među njima su posebno značajne one koje mogu dospjeti do najdubljih delova pluća. Ove čestice imaju prečnik manji od 10 μm ili opisno rečeno, prečnik im je manji od 1/7 debljine ljudske dlake. Obično se ove čestice svrstavaju u tri kategorije: – manje od 0,1 μm i označavaju se kao PM0,1, a nazivaju se kao ultrafine suspendovane – manje od 10 μm i označavaju se kao PM10, a nazivaju se grube suspendovane čestice, i – manje od 2,5 μm i označavaju se kao PM2,5, a nazivaju se kao fine suspendovane čestice, i čestice.
