Gusinje – Gusinje je mjesto smješteno u neposrednoj blizini granice sa Albanijom, na sjeveroistoku Crne Gore. Okruženo je visokim Prokletijama, a do ovog mjesta može se doći samo jednim putem.
Historija ovog mjesta veoma je bogata. Za vrijeme Osmanske imperije, ovaj gradić koji sada broji oko četiri hiljade stanovnika, imao je značajnu ulogu u političkom, društvenom i ekonomskom životu tadašnjeg prostora Crne Gore, piše agencija Anadolija.
Gusinje je imalo četiri paše, a takođe ovaj kraj je imao i 11 aginskih plemena. Nakon 1912. godine, počinje iseljavanje iz ovog kraja, najprije za Tursku, a kasnije i za Evropu i Ameriku. Gusinjana danas ima u 104 države svijeta.
Historičar Rizah Gruda kaže da se Gusinje ubraja u najstarije gradove južnog Sandžaka.
“Sama riječ, etimologija Gusinje je ilirsko-latinska. Gusinje je dobilo naziv po geografskom položaju, što bi u prijevodu značilo kotlina. U Gusinju su živjeli Rimljani, Kelti i Sasi. U zapisima popa Dukljanina, u 11.vijeku se spominje Gusinjska župa“, kaže u razgovoru za Anadoliju Gruda.
Za vrijeme Osmanskog carstva, Gusinje je 350 godina bila kaza (srez). U tom periodu pod jurisdikcijom Gusinja, bili su Plav, Andrijevica, Berane, Rožaje, kao i dijelovi kolašinske kapetanije. Taj period značajan je i po tome da je ovaj kraj dao četiri paše. Po posljednjem od njih, Ali-paši Gusinjskim Šabanagićem danas se naziva i poznato turističko izletište u ovom gradu, Ali-pašini izvori.
“Ali-paša je ostao zabilježen u svjetskoj historiji, jer nije priznao odluke Berlinskog kongresa, odluke porte. To je bio nezabilježen slučaj u svijetu. Tada Gusinje postaje samostalna teritorija, sve do 1912.godine. On nije dozvolio da se ovaj kraj okupira“, kaže Gruda.
Ovaj gradić, veoma znamenite historije imao je još znamenitiju arhitekturu. Danas je sačuvan samo dio kula, kuća i džamija iz perioda Osmanske imperije.
Prema podacima iz vremena 18. i 19.vijeka, Gusinje je bilo na vrhuncu svoje moći. Bilo je raskrsnica karavanskih puteva.
“Kada je Jovan Cvijić 1908. godine sa svojim studentima došao u Gusinje, izbrojao je stanovništvo. U to vrijeme, Gusinje je imalo 6.110 stanovnika. To je bilo najveće naselje. Podgorica, Nikšić, Pljevlja, Berane i ostali, svi su bili mnogo manje. Jedino je Novi Pazar imao više stanovnika. Ovdje je bila jako razvijena trgovina, zanatsvo, stočarstvo. Čak 352 dućana bilo je u Gusinju polovinom 19.vijeka. Svi putevi su išli preko Gusinja. Ovuda su razni karavani iz Azije i Evrope prolazili kroz ovaj kraj. Ovdje su dolazili vrlo važni putopisci i bilježili o ovom kraju. Čak se spominje da je Evlija Čelebija obišao ovaj kraj. U Gusinju se razvio specifičan melos, karakterističan u Evropi. U gusinjskim pjesmama ima arapskog, turskog, persijskog, albanskog govora i melosa. Citiraću poznatog njemačkog etnomuzikologa Hansa Ditriha, koji je 1934. godine boravio u ovim krajevima, pa je zapisao: Muzičko blago gusinjskog kraja, vrednije je od čitave Evrope“, objašnjava Gruda.
I tako je sve bilo do 1912.godine. Tada je naišao period pokrštavanja ovog kraja, a upravo od tog perioda kraj bilježi sve veći migracioni proces. Danas Gusinjana ima u 104 države svijeta, podaci su istoričara Grude.
“Nemate kraja u Evropi, a da u njemu ne živi neki Gusinjanin. Od 1912. godine, pa do danas nije bilo godine, a da se neko nije iselio iz Gusinja. Kada je u pitanju iseljavanje u Tursku, taj talas kreće 1912.godine, pa sve do 1938. godine. Migracije od 1945. godine ide prema Podgorici, Skoplju, Sarajevu, kasnije i Ljubljani. Početkom šezdesetih godina prošlog vijeka počinje odlazak za Sjedinjene Američke Države. Gusinjana danas ima u 104 zemlje svijeta. Najviše ih ima u Njujorku, u Americi, procjena je više od 30 hiljada. Ima ih u Australiji, Novom Zelandu, Japanu“, kaže Gruda.
U Gusinju danas ima sedam džamija, kao i katolička i pravoslavna crkva. Ovaj gradić prema podacima historičara Grude, dao je veliki broj intelektualaca.
“Gusinje je dalo 2.145 visokoobrazovanih ljudi. To je velika cifra. Također, iz Gusinja su 25 doktora nauka, 30 magistara, 5 generala, 15 pukovnika, 10 potpukovnika, više od 10 majora, četiri paše. Ovo su impozantne brojke. Ovo malo Gusinje nekad nije bilo malo, već je bilo veliko. Ali Gusinje je danas kasaba, od nekada moćne varoši“, zaključio je Gruda.
Početkom ove godine, Gusinje je odlukom Skupštine Crne Gore povratilo status opštine. Nakon 60 godina, san mnogih Gusinjana je ostvaren. Sada očekuju bolje dane.
(cdm)
Da predjemo na temu….Gusinje je napredovalo ko da je u njemu rodjeno 25 magaradi a ne 25 doktora. I, nastavnik geografije sa zeljom da postane hronicar malog mjesta koje je prije 100 godina bilo puno vise nego sto je danas.
Sto bih ja puno zamerao gos.Grudi koji je pisao i gledao stvari iz svog ugla gledanja!
Malo mesto u zabiti uvek donese ljude za postovanja!Ako ne u ocima drugih ,ono u dusama onih koji u toj sredini bitisu..Ja samo pokusavam da gledam stvari na drugaciji nacin.,sa puno vise vremena gledanja.
Neki istoricari Srpski mogu pisati istoriju iz doba cara Dusana i prisvajati ono sto je on prisvojio i nametnuo,nije mi to ideja ,nikada se nisam bavio mitovima.,meni je najvaznija sadasnjost i vreme u kojem zivim.Pitanje se namece zasto Gusinje nije napredovalo brzinom drugih gradova Crne Gore ,ili je bilo u senci veceg Plava ?i tek je skoro postalo samostalna opstina sa svojim prinadleznostima i obavezama.,a tolko umnih glava je iznedrilo na svojoj zemlji?To je tesko analizirati sa nekoliko reci ,verovatno postoje dublje okolnosti i motivi koji su ga doveli u taj polozaj…Bilo je gradova u proslosti koji su bili puno razvijeniji nego sto su danas…puno je primera…Prolazili vazni putevi trgovine i odjednom presuse ..tad je obicno sve propadalo i stanovnistvo i grad…ako se to moglo nazvati gradom?Gusinju ,i ljudima koji u njemu zive zelim svu srecu da svoj grad ucine mnogo boljim i cistijim nego sto danas jeste i da on polako sa drugim gradovima u Crnoj Gori jednog dana postane evropski !Da bi nesto u zivotu vredno napravio moras napraviti najtezi korak ,moras promeniti sebe ! sto je uvek najteza stepenica!..
Mene zadivljuje poznavanje geografije nastavnika geografije…Baska to kojom brzinom se Gusinje premjesta iz Crne gore u Juzni Sandzak, Sjevernu Malesiju, Gornje Vasojevice i Zapadnu Somaliju… Fakat ko metak, Gusinje je stagniralo radi politickih, ekonomskih, geografskih, klimatskih…promjena. Gusinjani je bilo raskrsnica trgovackih puteva. Gusinjani su se pored trgovine bavili i stocarstvom. Kad su se mijenjale granice suzavao se prostor za trgovinu i bavljenje stocarstvom. Od 1878. pocinje otseljavanje muslimana, vecinom/ Bosnjaka tako da je do Balkanskih ratova a narocito od balkanskih ratova do 2 sv. znacajno promijenjena etnicka kompozicija Gusinja i okoline.
Historija je uciteljica zivota, koja ljudsko drustvo uci da ne ponavlja gluposti iz proslosti. Jer, pametan covjek uci na tudjim grijeskama a glup na svojim.
Sundjer i spuzva su sinonimi; razlicite rijeci a istorija je osakacena historija.
Jedan podatak iz prve ruke…do prije 50 godina Gusinjani su govorili bosanski ikavski.
Jesi mislio na jugoistocni govorni tip bosanskog jezika?jesu ga tad govorili ili ga sad govore?
Ka i sve carsije turskog vakta u Gusinju se govori bosanski ikavski: bilo za bijelo, lipo za lijepo itd. Kao ono: govoreise mi kolasinski prvisi, daj nami bosanski mevlud napisi. Jer, age i begovi u Kolasinu turski i arapski nisu razumili. Jel jasnije? Ja poznajem historiju moga naroda za razliku od ovih posrbickih i poturickih elemenata s kojima komuniciras na ovom uzaludnom/ forumu kica i neznanja.
Zato sto su gusinjani bili katolici albanci….
Prde kulasove.
Svaka cast…ali…Gruda je nastavnik geografije.
Alo cetnik ne seri gusinje ponos sandzaka Ali pasa gusinjsko je bio mudo
Mislis mudonjo na Ali bega Sabanagica sto ga ubi Mahmud Rugovac ?jESI TI ALBANAC ,ALBATROS?
Jel to onaj sto pobeze od serdara Jole Piletica?
Cuti tu govedo da ne pocnem da pricam da ti se ne zgadi?
De malo o skrivenoj strani historije ali odvoji od velikosrpskih fantazija. Mrci se mozak od toga.
By the way…moj profesor historije Hranislav Vukas je uvijek izgovarao historija a ne istorija.
“Cuti tu govedo jedno da NE pocnem da pricam da ti se NE zgadi? ” Ne mogu se oteti utisku da je ovu besmislenu rijec-enicu pisalo nepismeno govedo itself.
Uzgred budi receno ,i moj profesor matematike neke tamo davne 80 je umesto sundjer uvek govorio spuzva i svi smo ga razumeli!
Nepismeni licemeri ne zasluzuju normalne odgovore!Ponekad besmislenost ,pametnjakovicu! nepismenog natera na razmisljanje .Utisak na prvi dojam moze da prevari,zato nemoj puno da mudrujes ,mislis ako malo odskaces od gomile da te moramo gledat sa uvazavanjem jel?Neka ,ti to drugom!!!
Kad je ubijen bio je pasa tj. general.
Jel Gusinje jos u Crnoj Gori?
Po velikom naucniku Grudi -Grudobranu,istorija pocinje 1800 i neke tamo a zavrsava 1912?
Sta kazete nekad nije bilo malo a danas kasaba?hehee….bolan !kasaba uvek ostaje kasaba! kad to shvatis bolje za tebe ,razbijes iluzije o velicini!
Kakvo je to pitanje uvaženi Pastcards? Naravno da je Gusinje u Crnoj Gori, bilo, jeste i biće.
Gusinje je u Crnoj gori. Historijski, kulturno, etnicki, mentalitetski, vecinski pripadalo je slicnom svijetu kao Sandzak i Bosna. Ali valja znati da i Shqiptari i Srbi/crnogorci koji zive manjinski imaju svoju razlicit tradicionalno kulturni identitet kojem pripadaju. Preko Gusinja se preklapaju nekoliko agresivnih nacionalizama: klerikalni-panbosnjacki, velikoalbanski, velikosrpski…crnogoski umjereni tek pocinje da kopa rovove…Gusinje je na raskrscu puteva , Gusinjani ne vole da zive u ogradjenom toru.
Crna Gora se pise velikim slovom!Pazi drugi put kako pises?
I ne gledaj istorijski sta je bilo u odredjenim godinama ,valjda ti tako odgovara?,da bi nesto razumeo i naucio i mogao da o tome pises i diskutujes ,moras se vratit jos vise unazad,i to pre okupacije tog dela teritorije od strane Turaka..Ciji su to bili posedi ,i koje tu ziveo u tom periodu nekog vremena?Ti stvarno mislis da smo mi budale i da nista ne znamo ?Ispade bogati maleno Gusinje centar vilajeta? Ovde ne volim puno da se razmecem i mudrujem sta je bilo nekad i kako ko tumaci istoriju…..Ovde ,ubijam ponekad vreme dok cekam faksove sa raznih strana i malo se podsecam na lokalnu raju moje mladosti..i VERUJ MI ,NISTA SE NIJE SKORO PROMENILO ..A PRODJE SKORO 25 GODINA………………….
Rijec-enica sa imparativom – zapovijedna rijec-enica se zakljucuje ! ZNAKOM uzvika, a ne znakom pitanja. Uostalom, ne zelim da polemisem iz “nacionalnog” rova. Imam puno sire svatanje lokalne i regionalne historije. Realnost je da “ko bi doli taj je gori, ko je gori doli pada” A ko spretan pa se snadje ni u cenifi nije gladan.