„A što se tiče Sandžaka on će imati onakav položaj za kakav se izjasne njegovi slobodno izabrani predstavnici. U tom pogledu za Sandžak važi isto ono što je drug Tito pisao o Vojvodini u prvom broju Nove Jugoslavije”
Kako je odmicao rat i kako se sve više nazirala kontura posljeratne državne tvorevine, tako su se pojačale aktivnosti protivnika sandžačke autonomije u cilju ukidanja iste. Iako su, kao i svi drugi narodi, i ostale republike i pokrajine imale svoju „ratnu vladu“, partizanske jednice, infrastrukturu, sandžački Bošnjaci bili su i ostali taoci velikosrpskih i velikocrnogorskih aspiracija.
Iz nekih konkretnih aktivnosti crnogorskih rukovodstava i delegata Vrhovnog štaba NOV i POJ, koji je bio zadužen da koordinira sve aktivnosti u vezi konstituiranja ZAVNOS-a i posebno u vezi učešća njegove delegacije na Drugom zasjedanju AVNOJ-a, dolazi se do zaključka da je od samog početka postojala težnja da se onemogući djelovanje ZAVNOS-a i njegovih organa. To je najprije izraženo u tome što je spriječeno da izabrana delegacija ZAVNOS-a prisustvuje Drugom zasjedanju AVNOJ-a. Objašnjenje da ona nije stigla u Jajce zbog navodnih “vremenskih neprilika” i “dužine puta” ne može biti prihvatljivo, jer je samo jedan dan ranije – 19. novembra 1943. godine iz Pljevalja za Jajce, pod rukovodstvom delagata Vrhovnog štaba NOV i POJ Ivana Milutinovića i u pratnji posebne jedinice Drugog udarnog korpusa, prošla crnogorska delegacija. (Lakić Z.: ZAVNOS, AVNOJ i NOB u BiH, Naznačeni naučni skup u Sarajevu, novembra 1973., nd, str. 678)
Zašto Tršo nije smio stići u Jajce
Da to nije bilo slučajno pokazale su i akcije koje su od strane crnogorskog rukovodstva preduzete odmah po povratku crnogorske delegacije sa Drugog zasjedanja AVNOJ-a. Januara 1944. godine, Pokrajinski komitet KPJ za Crnu Goru i Boku pokrenuo je službenu inicijativu da se organizacija KPJ Sandžaka priključi organizaciji KPJ Crne Gore i Boke. (Arhiv Istorijskog instituta SR CG, Titograd, I 27-7 (44), CK KPJ osuđuje stav drugova u Crnoj Gori o pripajanju Sandžaka Crnoj Gori; Petrović B., Položaj Sandžaka u svjetlosti odluka II zasjedanja AVNOJ-a o izgradnji Jugoslavije na federativnom principu, Istorijski zapisi, Titograd, 1071, 3-4, 134)
Priključenje KPJ Sandžaka Crnoj Gori i Boki bio bi početak kraja samostalnog djelovanja svih drugih organizacija jer je KPJ u to vrijeme imala rukovodeću ulogu. Istovremeno je predloženo “stvaranje jednog zajedničkog izvršnog odbora Antifašističkog vijeća za Crnu Goru i Sandžak”, što bi značilo ukidanje samostalnosti i autonomije Sandžaka. To je izraženo u proglasu ZAVNO Crne Gore i Boke od 3. januara 1944. godine. Zahtjev za pripajanje Sandžaka Crnoj Gori u jednu federativnu jedinicu objašnjavao se time da u odlukama Drugog zasjedanja AVNOJ-a pitanje Sandžaka nije dovoljno jasno regulisano (ZAVNO Crne Gore i Boke, Zbirka dokumenata, nd. dok 37, 134), a ta nejasnoća je svakako rezultirala iz sprječavanja delegacije ZAVNOS-a da prisustvuje Drugom zasjedanju AVNOJ-a. Ovakvi stavovi crnogorskih rukovodstava iznenadili su antifašistička rukovodstva u Sandžaku i izvršni odbor ZAVNOS-a i oni su izrazili svoje nezadovoljstvo takvim pokušajima, ističući da oni imaju za cilj da prejudiciraju status Sandžaka, da to izražava negodovanje kod Srba, “dok se u Muslimane uselio strah.” (Ibid., str. 571)
Sandžaku pripada isto što i Vojvodini
Sa takvom inicijativom nije se složilo ni centralno rukovodstvo KPJ koje je Pokrajinskom komitetu KPJ u Crnoj Gori i Boki pismeno saopštilo:
„Iznenađuje nas da su drugovi u Crnoj Gori dopustili tako ozbiljnu grešku u tako osjetljivoj stvari i proglasili pripajanje Sandžaka Crnoj Gori. U odlukama AVNOJ-a o pripajanju nema ni slova. Mi ne samo da se sa tim ne slažemo nego i osuđujemo takav nepromišljen korak. AVNOJ i Nacionalni komitet ne vrše danas razgraničenja, jer tome nije vrijeme. AVNOJ je donio samo principijelnu odluku. A što se tiče Sandžaka on će imati onakav položaj za kakav se izjasne njegovi slobodno izabrani predstavnici. U tom pogledu za Sandžak važi isto ono što je drug Tito pisao o Vojvodini u prvom broju Nove Jugoslavije.“
(Arhiv Istorijskog instituta SR Crne Gore, 27-7 (44), str. 328)
U Beogradu odlučeno, u Pazaru servirano
Međutim, kako se približavao kraj rata i kada se pristupalo konačno definisanju organizacione strukture buduće federacije, u vezi statusa Sandžaka došlo je do interesovanja Srbije i Crne Gore, koja su svaka sa svoje strane težile da Sandžak pripoje sebi. U vezi s tim, u Beogradu je održan zatvoreni sastanak, za koji nije utvrđeno ko je sve na njemu prisustvovao, ali se ističe da je nakon povratka Blaže Jovanovića sa jednog važnog sastanka u Beogradu, prema izjavi Jovanovića, odlučio “da se prema Sandžaku prihvataju granice iz 1913. godine, Kosmet za sada ostaje kao cjelina. (Lakić Z.: Kosovo i Metohija u koncepciji Jugoslovenskog federalizma u toku NOP-a, sa posebnim osvrtom na Bujansku konferenciju, istorijski zapisi 3-4/1989, 102.)
Najverovatnije nakon ovog sastanka Predsjedništvo AVNOJ-a donijelo je ishitrenu, historijski i pravno neutemeljenu odluku da se pitanje Sandžaka riješi na taj način “što bi se srezovi koji gravitiraju Srbiji pripojili federalnoj Srbiji, a srezovi koji gravitiraju Crnoj Gori pripojili toj federalnoj jedinici. Koliko je zadah nacionalističke politike, koji bio aktuelan tada, prisutan i sada, čim se spomene rješavanje statusa Sandžaka, svjedoči i to da je pri donošenju ove odluke naglašeno da se tako treba uraditi “u interesu tog kraja”.
Narodna vlast u Sandžaku protiv ukidanja autonomije
Kada se u Sandžaku saznalo za takvo opredjeljenje, u narodu i u njegovim rukovodstvima uslijedili su protesti. Oblasni komitet KPJ za Sandžak sazvao je prošireno savjetovanje sa sekretarima sreskih komiteta KPJ i o usvojenim stavovima obavijestio Centralni komitet, ističući “da je raspoloženje Muslimana takvo da bi oni bili pogođeni ako bi Sandžak bio pocijepan, a oni podvojeni. Prema ocjeni Oblasnog komiteta čak ni Srbi u Sandžaku ne bi primili njegovo cijepanje”. (Petranović B.: Položaj Sandžaka, nd. 573., Sandžačke novine, februar 1997., br. 39., str. 11)
Ubrzo poslije dolaska komunista na vlast, Sandžak je prestao da postoji kao jedinstvena ekonomska i politička oblast. Iako je od Centralnog komiteta zahtijevano “da se o njihovoj volji vodi računa”, postupak je sproveden mimo volje naroda Sandžaka.
Takvi stavovi pokušavaju da se objasne sljedećim:
– da Sandžak nema nacionalnu podlogu za dobijanje takvog statusa;
– da bi insistiranje i zadržavanje autonomnog Sandžaka navodno značilo sada izlišno i neracionalno drobljenje srpske i crnogorske cjeline, kao i Jugoslavije uopšte;
– da i nakon cijepanja Sandžaka Muslimani, navodno, ne bi bili nacionalno ugroženi, jer kako se ističe „oni bi mogli da uživaju ista prava u Crnoj Gori i Srbiji“, napuštajući na taj način prava koja su stekli u narodnooslobodilačkoj borbi.
Vraćanjem na granice iz 1913. godine sankcionisan je princip da se putem osvajanja i okupacije vrši podjela teritorija na kojima živi više naroda i zanemareni nacionalni i drugi interesi jednog od tri naroda koji na tim teritorijama vijekovima živi. Subjektivno opredjeljenje da navodno Sandžak nema statusa, te da bi to značilo navodno ”izlišno i neracionalno drobljenje srpske i crnogorske cjeline”, objektivno se svodilo na nepriznavanje Muslimana kao naroda i na prihvatanje principa koji su proklamovani u “Načartanijima” Ilije Garašanina iz sredine 19. vijeka, prema kojem svi Srbi treba da žive u jednoj državi, bez obzira što će time biti obespravljeni pripadnici drugih naroda koji žive na tim teritorijama. Zanemarena su ukazivanja Svetozara Markovića od prije 150 godina da Srbi ne mogu da riješe svoje nacionalno pitanje ignorisanjem prava drugih.
Prihvaćen je princip da se spriječi “drobljenje srpske i crnogorske cjeline”, a Bošnjacima je ostavljeno da se priklanjaju jednima i drugima i da se u njih asimiliraju, ne vodeći računa o tome da li će i kako oni prihvatiti takav neravnopravan tretman i da se rješenje srpskog nacionalnog pitanja u Sandžaku ne može riješiti bez istovremenog rješenja i nacionalnog pitanja Bošnjaka.
Autor: dr. Admir Muratović
Izvor: Glas-Islama.info
“OVO JE PORUKA NAMIJENJENA “UREDNIKU OVOG SAJDA”:
1- Ja mislim da komentarima sa izrazavanjem poput ovog “CG-majmuna” nije ovdje mjesto,
2- ako urednik nastavi na ovaj nacin onda neka da svojim bliznjim od: majke, sestara, i ostalih da procita sadrzaj pa neka ga potvrdi javno na “SAJTU”,
3- ako smatra ovo slobodom govora neka postavi na sajt “porno majmunske filmove” da makar legne CG-majmunu na krmsko srce,
4- ako se urednik slaze sa “tackom-1” a ne slaze sa “tackama-2 i 3”, onda neka nam ne pusta krmad,majmune,cetnike,karavlahe i ostale s'rljavo crnim jezicima u nasu bascu da nam ne pogane vazduh(klimu).
Hvala unaprijed uredniku, a ova poruka mu je zato sto On snosi odgovornost za ono sto se govori preko njegovog mikrofona(tako da insansko propusti a hajvansko vrati njihovim vlasnicima).
SELAM
Jedan od razbijaca Jugoslavije je bio Alija Izetbegovic a u njoj ( makar je nevoleli ) smo svi ziveli i radili zajedno.
Bosna je odvojena od Jugoslavije da “Muslimani” ne bi bili manjina u odnosu na Srbe a posle su ratom hteli da Srbi budu i manjinskom polozaju u Bosni?
Muslimani su glasali za odvajanje CG Od Srbije i sami podelili svoj narod a sad kukaju?
Ja se prezivam Kovacevic a koliko je Muslimana tog prezimena i zato pustite pricu o Turcima!
Koliko vam je strao to prezime?!!!
Kovačević za Otomansko carstvo 500god.
c.g. kako da ne viste uvek dobijali ratove al po guzici. nama i da ide amerika mi imamo tursku i sve islamske drzave, netreba nama niko uvek smo se branili sami i odbranili.. znasta najbolje vamje dase slepate nama vi vise nemate nikog srbija vamje okrenula ledza otkadste priznali kosovo ostali ste sami stavas ima 250,300 000.hiljada.. znasli da gledas kartu pogledaj dobro u kakvom ste okruzejnu. milo dzukanovic je pametan covek zna on skim treba da ide, azna i kome treba noz u ledza ….
c.g smiri se da ne bude opet trcimo ti mi niz cetinje a one turske kukavice trce za nama zato ne laj da nebezite opet vidis ko vam se pobi pobedi vas
Muslimani,nema nista od “autonomnog Sandzaka”,pogotovo ne u Crnoj Gori!
1)ne postoji Sandzak kao regija
2)manjina ste u svim opstinama koji racunate u “Sandzak” osim Sjenice i NP.
3)imate sva gradjanska prava,nista vam ne fali…
Samo dignite tu prljavu muslimansku njusku i nestacete brze nego sto mislite,stoko poturcena,dje god vas ima vise od 2% pravite sranja…
Ti stoko, i tebi slicni, znate samo iz bunkera da kmicite, pokazali ste se kakvi ste, specijalizovani ste samo da CISTITE, kad ispred vas ide vojska cela, avi na polumrtve, tad ste hrabri i pokazujete cojstvo, a dad vidite igracku od pistolja ko p…. se razbezite, to se zna kakvi ste, ali srecom niste su svi ko ti. Zao mi nema vise vojska koja ce da ide ispred vas, to poglavlje je za sva vremena zavrseno, neda vam EU jer je vidjela kakvih izroda ima. Ali, hvala ti, to nas svakako hemogenizuje jos vise, protiv koljaca
Smrdine ne laj duze ces zivjet.,Poseljamio te Naser Oric!!
Jeli ti Pop najbolji drug? Mislim da bi trebo da gledaš da ti ćerku, sestru, majku, ne…, a nas muslimane osttavi na miru. Amerika vas je spasila u Bosni a i šire.
Ada JANJICARSKO kopiljce cojstvo vam je samo zene i djecu da koljete a bojeve ste davno zaboravili…
=”Prema jednoj nevladinoj organizaciji, više od 46 odsto žrtava poginulo je 1992. godine, u prvoj godini borbi. Zemlja je izgubila oko 2,22 procenta stanovnika; 65,8 odsto žrtava su Bošnjaci, 25,6 Srbi, a 8 procenata Hrvati.(POLEDAJTE PORED SILNOG “JNA” ORUZJA GINULI KO STOKA I TO 25%(NORMALNO CETNICI”VOJNICI” CISTO)A 65% BOSNJAKA(50%TOGA ako ne i vise ZENE I DJECA: Srebnica,Foca i ostala klanja..).
U crvene beretke u Podgorici sam sluzio vojsku za vrijeme Milosevica, bilo vas je iz Berana,Zabljaka,Pljevalja,Niksica,Bijelog Polja i dr.a naveo sam ove gradove zato sto se tamo natjecu ko je poganiji “VECI CETNIK”,pa nesmjedoste pisnut zenice jedne,paliste “bicikla”(stavljanje papira medju prste stopala i paljenje vatrom nocu dok osoba spava)”svijema, pa i prijetiste, pa vam nesmjede “srce djevojcice od 2god.Pa kasnije prijetnje od oficira po kancelarija da bih vas branili….
TU SAM VIDJEO STO GUBITE RATOVE,a udjete u rat drogirani pa pomalo zaboravite na strah(a bez droge i cojstva nestane)…
AL OPAMETICE TE I OVI TVOJI STO SE MALO DOZVASE PAMETI!