Istinskim i nedvosmislenim zalaganjem pokreta Džemijet el islami i njegovih lidera, u prvom redu Aćif-ef. Hadžiahmetovića, Ahmeda Dace, Ramiz-ef. Paljevca i drugih, za slobodu i pravo na život sandžačkih Bošnjaka, izbjegnut je masakr i genocid širih razmjera.
Za muslimane ovih krajeva to je značilo predah i konsilidovanje redova. No, tim su se povoljnim razvojem događaja okoristili i drugi, što je i bio suštinski cilj borbe džemijetovaca, da svi imaju jednaka prava, prije svega pravo na život i slobodu misli.
Neposredno poslije prestanka četničkih ataka na sandžačke gradove, prije svega na srce sandžačkog otpora, Novi Pazar, ovo područje postaje veoma interesantno i za pripadnike komunističkog pokreta.
Odmah nakon formiranja Oblasnog komiteta KPJ za Sandžak, aktivisti komunističkog pokreta iz ovog područja, uz „blagoslov“ i podršku rukovodstva KPJ iz Beograda, za sekretara pokreta imenuju Rifata Burdžovića Trša.
Istorijske činjenice, koje će se kasnije na najbrutalniji način potvrditi upravo na primjeru Trša, govore nam da on sa starta nije imao podršku crnogorskih komunista. Njihovo nezadovoljstvo Tršom bilo je uzrokovano njegovim bezrezervnim zalaganjem za bolji položaj Bošnjaka muslimana u poslijeratnoj Jugoslaviji.
Tršo: softa – komunista
Kao što smo u ranijim pisanjima naznačili, između pokreta koji je predvodio Aćif-efendija i komunističkog pokreta u Sandžaku na čijem čelu je stajao Tršo, postojala je jasna ideološka diferencijacija.
Prvi svoje djelovanje zasnivaju na suštinskom elementu bošnjačke samobitnosti i samoposebnosti, vjeri i na odnosu islama spram drugog i drugačijeg. Razlog tome je svakako u njihovoj svijesti da samo očuvanjem vlastitog identiteta i učvršćivanjem pozicija istog mogu se nadati izvjesnijoj budućnosti u ambijentu okruženja onih koji su ispoljavali svoje ambicije ne samo prema teritorijalnom integritetu Sandžaka, nego i prema nacionalnom imenu sandžačkih, kao i Bošnjaka uopšte.
S druge strane imamo sandžačke komuniste koji, paradoksalno zvuči imajući u vidu plan i program obrazovanja i vaspitanja u današnjim školama tog tipa, gotovo svi do jednog su bili svršenici Velike medrese kralja Aleksandra I u Skoplju.
O ovoj „školi“ i to zbog čega je ona osnovana bilo je ranije dosta riječi, tako da sada želimo kazati jedino da je to ustanova koja je bila otvorena sa ciljem da Bošnjaci muslimani, kao i ostali pripadnici vjere islama, budu sve osim onoga što oni jesu, i u vjerskom i u nacionalnom smislu, sve uz onu „brat je mio ma koje vjere bio“.
Jovan Cvijić, geograf, etnograf, najvažniji srpski intelektualac toga doba, piše čitave studije i knjige o tome kako od nesrba napraviti Srbe, gdje sve žive Srbi, koliko ih ima, ko su sve Srbi… Cvijićev sljedbenik Jefto Dedijer (otac Titovih biografa Vladimira i Stevana) tada izdaje knjigu „Nova Srbija“ u kojoj, kada govori o Albancima, Bošnjacima, Turcima…, piše: „Mi ćemo ove pretvoriti u Srbe, ali ne batinom, nego školom i drugim načinima.“ (J. Dedijer, Nova Srbija, Beograd, str. 87) (Ferko Šantić, https://sandzakpress.net/srbizacija-bosnjaka-kroz-sistem-skolstva).
No, kada je riječ o Tršu moramo biti veoma oprezni kada iznosimo kvalifikacije na račun njegovog rada i djelovanja. Njemu, možda, i možemo „zamjeriti“ njegovu ideološku nastrojenost prema komunizmu, ali i zasigurno kazati da je žalosno što je takva energija u jednom mladom čovjeku, koji je sa puno ljubavi i požrtvovanja radio na poboljšanju statusa svog naroda, na veoma grub i brutalan način zloupotrijebljena i uništena.
Njegova sudbina mora biti jasna poruka svima koji se i koji će se u budućnosti baviti pitanjima bošnjačkog naroda Sandžaka, da ni po koju cijenu ne smiju smetnuti sa uma esencijalni element njegovog identiteta, a to je vjera, kako ne bi bili gubitnici i na ovom i budućem svijetu, postavši taoci utopija.
Rifat Burdžović Tršo je, svakako, najistakutija ličnost komunističkog pokreta na prostorima Srbije, Sandžaka i Crne Gore. Rođen 11. februara 1913. godine u Bijelom Polju kao treće dijete u porodici šerijatskog činovnika. Otac mu je radio u Šerijatskom sudu. Veoma rano ostaje bez roditelja. Njegov otac Nazif je umro kada je Rifatu bilo dvije godine, a ubrzo ostaje i bez majke Rabije – Rabe. Brigu o njemu preuzima njegov amidža i daje ga u osnovnu školu.
Nakon završena četiri razreda, zbog loše finansijske situacije, amidža i staratelj Murat Burdžović ga daju na obućarski zanat. Međutim, Rifat nije dugo čekao na dalje školovanje, jer je u Skoplju otvorena Velika medresa u kojoj su mogla da se školuju talentovana bošnjačka djeca. U jesen 1925. godine Rifat upisuje skopsku Medresu (imala je rang gimnazije). Kao izuzetan učenik dobija i vakufsku stipendiju koje je odobravalo Vakufsko mearifsko vijeće u Skoplju.
„Ovo vijeće je odigralo značajnu funkciju kod školovanja muslimanske omladine, djelimično u srednjim školama, a posebno studenata na fakultetima. Korisnici vakufskih stipendija bili su i poznati revolucionari: Burdžović Rifat iz Bijelog Polja, Ćatović Hivzija iz Rožaja, Sabitović Osman iz Prozora, Hodžić Melehata iz Bijelog Polja, Kubur Jakup iz Boljanica kod Pljevalja, Hasković Zenun, Kurtagić Bajram iz Novog Pazara, Musić Zufer, Bašić Bećo, Redžepagić Emin i Jusuf iz Plava i drugi. (Dr. Memić M.: Bošnjaci muslimani Sandžaka i Crne Gore, Sarajevo, 1996., str. 268.)
U jesen 1933. godine upisao se na Pravni fakultet Beogradskog univerziteta. Izbijanjem rata 6. aprila 1941. godine, Tršo se, po naredbi Centralnog komiteta KPJ i Pokrajinskog komiteta za Crnu Goru, prebacuje u Sandžak i na njegovoj teritoriji formira nove partijske ćelije. Pored toga što se zalagao za procvat Komunističke partije u Sandžaku, Rifat Burdžović je bio osvjedočeni pregalac na putu ponovne obnove autonomije Sandžaka.
Autor: prof. dr. Admir Muratović
Izvor: Glas-Islama.info
