Osobe koje svakodnevno provode mnogo vremena u zatvorenom prostoru mogu da osjećaju glavobolju, vrtoglavicu, mučninu, iritaciju očiju, nosa, suvoću kože, svrab…
A VELIKI BROJ zdravstvenih tegoba odgovorne su bolesne ili nezdrave zgrade u kojima ljudi rade, žive i provode slobodno vrijeme. Sindrom bolesnih zgrada relativno je nov pojam, koji datira od šezdesetih godina prošlog vijeka, a deceniju kasnije definisala ga je i potvrdila i Svjetska zdravstvena organizacija. Naime, ustanovljeno je da čak trećina novih zgrada nije dobra po zdravlje, odnosno da je izgrađena poput zatvorenih kutija u kojima nije moguće otvoriti prozore. Takvo okruženje dovodilo je do niza simptoma za koje nije mogao da se pronađe uzrok. Zanimljivo je i da su ti simptomi, ispoljeni u blažem ili težem obliku, nestajali posle izvesnog vremena, i to uvjek po izlasku iz zatvorenog prostora, ali bi se ponovo javljali nakon povratka i dužeg boravka u njemu. O kakvim zgradama je riječ i kakve neželjene simptome ovakvi prostori mogu da izazovu, objašnjava specijalista higijene dr Jelena Ilić Živojinović iz Instituta za higijenu sa medicinskom ekologijom Medicinskog fakulteta u Beogradu.
– Za nastanak sindroma bolesne zgrade odgovorni su brojni hemijski, biološki, ali i drugi uzročnici koji nepovoljno djeluju na zdravlje ljudi koji u takvim zgradama borave. U najvećem broju slučajeva riječ je o poslovnim zgradama, a zatim dolaze tržni centri i drugi zatvoreni prostori u kojima ljudi provode slobodno vrijeme. Istraživanja su pokazala da ljudi u zatvorenom prostoru provode veliki dio vremena – u kući 65%, na radnom mjestu 25%, a preostalo vrijeme u tržnim centrima, kafićima, prevozu… Praktično, gotovo da nemaju dodir sa prirodnim okruženjem, što je pogubno.
O kakvim je simptomima, zapravo, riječ?
– Radi se o skupu simptoma koji se javljaju prvenstveno kod zaposlenih koji mnogo vremena provode na radnom mjestu u neadekvatnim uslovima. Nakon izvesnog vremena, takve osobe počinju da osjećaju glavobolju, mučninu, vrtoglavicu, imaju iritaciju očiju, nosa, kao i suvoću grla. Takođe, koža im postaje suva, praćena svrabom, umorni su, rasejani, imaju problema sa koncentracijom, ispoljavaju alergijske reakcije, osećaju opštu slabost. Vrlo često se događa da ljudi ne umeju ljekarima da objasne kako se tačno osjećaju. Specifično je da za ovakve simptome ne postoji konkretan razlog, već je u pitanju skup uzroka.
Na radnom mjestu je, izgleda, to posebno izraženo?
– Sindrom bolesnih zgrada primarno se odnosi na poslovne zgrade, jer u njima zaposleni najčešće udišu nekvalitetan vazduh i imaju vrlo slabu ventilaciju. Može da bude prisutna i niska vlažnost, kao i visoka temperatura ili oscilacije u temperaturi tokom dana. Na pojavu simptoma karakterističnih za nezdrave zgrade može da utiče i prašina, vlakna tepiha ili gljivične spore, nizak nivo higijene, dezinfekciona sredstva, duvanski dim, ugljen-dioksid, radon, ozon. Nikako ne smije da se zanemari ni slabo osvetljenje, pogotovo ako je fluoroscentno jer dovodi do zamora očiju pošto treperi. Mi toga možda nismo svesni, ali oko to registruje. Ovo je posebno važno za osobe koje sede ispred računara. Treperenje fluoroscentnog osvetljenja može da se izbegne, postoje posebne sijalice koje to neutrališu. Prisustvo i rad mašina za fotokopiranje i štampači, takođe, utiču na pojavu sindroma nezdravih zgrada, kao i stalno prisutan stres.
Šta je sa hemijskim zagađivačima?
– Na njih takođe treba obratiti pažnju. Među njima je posebno opasan formaldehid iz drvne i tekstilne industrije, koji je prisutan je u itisonima, bojama nameštaja, šperšpločama, iverici… Konstatna izloženost ovoj supstanci dovodi do iritacije sluzokože disajnih organa, a u daljem toku može da izazove i bolove u grudnom košu kao i nastanak astme. U svakom slučaju, o formaldehidu treba povesti računa jer on spada u grupu kancerogena. Primjera radi, godinama može da isparava iz itisona ili nekog drugog komada kancelarijskog nameštaja, da izaziva određene tegobe kod zaposlenih, a da niko i ne posumnja na uzrok.
Šta zaposleni u takvim uslovima da rade?
– Itisone, tapete i druge nezdrave komade nameštaja po mogućstvu treba izbaciti, često provetravati prostorije i praktikovati pauze od pet do deset minuta. Ukoliko se radi na računaru, ove pauze bi trebalo da se koriste svakih sat vremena. Osim toga, važno je i pravilno sedenje i unošenje zdrave hrane, rad na kondiciji kako bi se održao visok nivo energije. Sa druge strane, imajući u vidu ritam života i uslova na radnom mjestu koji podrazumevaju sve duži boravak u zatvorenom prostoru, trebalo bi, kada god se pruži prilika, što više vremena provoditi u prirodi. Osim toga, svako bi trebalo da za sebe pronađe najoptimalniji vid fizičke aktivnosti, koja ne samo što je preventiva nastanka brojnih bolesti, već je značajna i u podizanju opšteg psihičkog stanja. Dobro psihičko stanje predstavlja savršenu barijeru za svaku vrstu stresa, naročito u poslovnom okruženju.
U KAKVOJ ZGRADI RADITE?
Da bi zaposleni bili sigurni da su njihove zdravstvene tegobe posljedica djelovanja uzročnika iz radnog okruženja, dovoljno je da angažuju nadležne institucije, određene Zakonom o bezbednosti i zdravlju na radu.
Na ovaj način svaki kolektiv može da provjeri u radnoj okolini mikroklimu, odnosno temperaturu, brzinu strujanja vazduha i relativnu vlažnost vazduha. Kada se radi o hemijskom štetnom delovanju, proveravaju se štetni gasovi, pare, dim i prašina. Fizičko štetno djelovanje obuhvata buku, vibracije i štetna zračenja. Provjerava se i osvetljenost kao i štetni biološki uticaji koji podrazumevaju prisutne bakterije, viruse, grinje, pa čak i polen.
Ispitivanje uslova radne okoline može da se radi preventivno u roku od šest meseci od početka radnog, odnosno tehnološkog procesa, rekonstrukcije objekta ili zamene tehničkih kapaciteta kojima se menjaju uslovi rada. Takođe, poželjno je da se obavljaju i periodična ispitivanja, u roku od tri godine od dana prethodnog ispitivanja.
Licenca za obavljanje poslova ispitivanja uslova radne okoline izdaje se isključivo institucijama koje poseduju odgovarajuću opremu za rad, poznaju metodologiju rada i imaju odgovarajući stručnjake za obavljanje ovog osetljivog posla.
Od stručnjaka je neophodno da imaju diplomiranog inžinjera tehnologije ili diplomiranog hemičara, odnosno fizikohemičara. Neophodno je i prisustvo lekara specijaliste medicine rada ili higijene, diplomiranog inženjera mašinstva, elektrotehnike ili fizičara, kao i diplomiranog inžinjera zaštite na radu.
(Novosti)
