Nakon II svjetskog rata i uspostave komunističkog režima, dolazi do represije vladajućeg režima prema Bošnjacima muslimanima, gdje se na području Sandžaka gotovo sva elita strijelja na Hadžetu, ili se pak protjerava, marginilizira i “baca” u zaborav, uz istovremenu “instalaciju” novih uzora i ideala, odgovarajućih vladajućem režimu.
Iako Bošnjaci imaju jako bogatu historiju, prepunu veličanstvenih događaja i velikana, ona je spletom okolnosti marginalizirana i malo poznata. I dok je situacija u Bosni malo povoljnija, historija sandžackih Bošnjaka je zanemarena i nedovoljno istražena. Sve to je i bio motiv pisanja ovog teksta, o trojici velikana, po mom mišljenju bedema islama na prostoru Sandžaka u 20. vijeku.
Hafiz Ismail ef. Filibalić
Rođen je 1870. godine u Novom Pazaru, njegovi roditelji vode porijeklo iz Turske. Otac Mustafa je bio 7 godina u turskoj vojsci, smjšsten u Bugarskoj, mjestu Filibe. Nakon toga dolazi u Novi Pazar, gdje zasniva porodicu sa svojom hanumom Badom, i dobija prezime po mjestu gdje je služio vojsku. Ismail ef. nije zapamtio svoje roditelje, jer mu je otac preselio neposredno prije rođenja, dok mu je majka preselila kada je imao svega četiri godine, nakon čega brigu o njemu preuzima njegov amidža, a kasnije i šejh kura hafiz Derviš ef. Bošnjak. Sa nepunih 11 godina je postao hafiz, obnavljajući cijeli Kur'an pred svojih šejhom Derviš ef. Bošnjakom.
Nakon sto je stasao, Ismail ef. se ženi jedinom ćerkom Derviš ef. Bošnjakom Emom, koja je preselila na porođaju. Nakon toga se ženio još dva puta i dobio 6-oro djece, od kojih su ga sva nadživjela sem sina Mahmuda iz drugog braka koji je preselio u 10-toj godini.
Nakon završetka Medrese hfz. Ismail postaje predavač-muderis u Medresi i Sibjan-mektebu, pri tom vršeći reforme gdje se po prvi put sem islamskih predmeta, počinju izučavati i svjetovni poput matematike, geografije, gramatika, turski jezik itd, čime mekteb i Medresa praktično postaju poput današnjih osnovnih i srednjih škola u muslimanskim zemljama.
Hfz. Filibalić osniva 4 sunufa-razreda u Medresi koju godišnje pohađa 120-140 učenika, iz koje će kasnije izići veliki alimi, hatibi i imami, kao sto je i Mula Emin ef. Zukorlić. Hfz. Ismail je zasigurno jedan od najučenijih i najvećih alima u historiji Sandžaka i Bošnjaka uopšte, pružajući veliki doprinos vjeri i nauci. Tečno je govorio arapski, turski i perzijski jezik, kojim je i podučavao omladinu, što u džamiji, što u svojoj kući, kao i takođe putem redovnih islamskih predavanja.
Nakon smrti kura hafiza Derviš ef Bošnjaka , preuzima njegovo mjesto imama i hatiba u Hadži Hurem (Bor) džamiji gdje ostaje do svoje smrti. Aktivno je učestvovao u odbrani Novog Pazara od četnika gdje je pružio veliku podršku sa imamima i džematlijama Aćif ef. Hadžiahmetoviću.
Preživio je streljanje na Hadžetu, sto će se kasnije ispostaviti kao jasno smisljen plan vladajućeg režima.Godine 1948. komunistički režim donosi dekret o ukidanju zara i feredže (hidžaba i nikaba), i traži od Ismail ef. kao velikog autoriteta i muftije da potpise “fetvu” kojom se “dozvoljava” skidanja hidžaba i nikaba, iako je tada pod istim bilo 90% žena u Novom Pazaru.
To je jako teško palo hfz. Ismailu koji je dovio Allahu da ga oslobodi tog teškog bremena, što mu je Allah ukabulio, te je Ismail ef. preslio na ahiret noć prije nego je trebao biti prisiljen da potpise “komunističku fetvu”.
Autor: Denis Hadzibulić
