Sjenica – Historijska dešavanja koja su od Berlinskog kongresa zadesila područje Sandžaka i težnje bošnjačkog stanovništva za pripajanje Bosni i Hercegovini, na najdirektniji način izražene su na čuvenoj Sjeničkoj konferenciji, u avgustu 1917. godine.
Konferencija je održana u periodu između 8. i 25. avgusta, a glavna tema na njoj bio je status i uređenje Sandžaka.
Na konferenciji su prisustvovali predstavnici 10 odnosno 12 ondašnjih srezova i gradova, i to:
– iz Pljevalja Mehmed-paša Bajrović, u svojstvu gradonačelnika, i trojica delegata, Bido Abdićev, Osman-aga Dizdar i Teufik-beg Tahirbegović;
– iz Bijelog Polja Hilmi-beg Kajabegović, gradonačelnik;
– iz Berana Duljko Ramhusović, gradonačelnik;
– iz Rožaja Sulejman ef. Ćatović, muderis (profesor);
– iz Lozne (Bihor) Ahmet Šahman, ljekar;
– iz Novog Pazara Riza-beg Muratbegović, gradonačelnik;
– iz Sjenice Rušid ef. Spahović, gradonačelnik;
– iz Prijepolja Murat-beg Hašimbegović, gradonačelnik, i Husni ef. Jusufbegović;
– iz Priboja Hasanagić (ime nepoznato), gradonačelnik;
– iz Nove Varoši Sulejman ef. Šećeragić, gradonačelnik.
Od ukupno 25 učesnika konferencije, poznata su imena njih samo 13, od kojih su osmorica bili gradonačelnici, trojica trgovci i po jedan ljekar i profesor.[1] Konferenciji su, također, prisustvovali i predstavnici Donjeg Kolašina i Tutina (iz Tutina – Iljaz Hamzagić, predsjednik sreza Tutinskog).
Konferencijom je predsjedavao pljevaljski gradonačelnik Mehmed-paša Bajrović, koji je i pokrenuo inicijativu za njeno održavanje. O njegovom učešću na Konferenciji razmatrao je i odbor grada Pljevalja, dajući mu sva punomoćja da na njoj zastupa grad i sve njegove stanovnike. Iz zapisnika sa sjednice ovog odbora, od 8. avgusta 1917. godine, konstatuje se da „Gospodin gradonačelnik dostavlja da namjerava otputovati za Sjenicu, gdje će biti prisutni i ostali načelnici iz Sandžaka, te traži ovlašćenje da li će biti vlastan u ime grada i gradske budućnosti što govoriti, vijećati, predlagati i potpisivati“, te dodaje da „Odbor jednoglasno odlučuje da g. predsjednik Mehmed-paša Izet Bajrović ovim dobija ovlašćenje u ime cjelokupnog građanstva Pljevalja, te što bude on učinio to su svi učinili i pristali“.
Konferencija u Sjenici je zasijedala dva dana i na njoj je jednoglasno donijeta rezolucija kojom se traži da se Sandžak, kako onaj koji je ušao u sastav Crne Gore, tako i onaj u sastavu Srbije, pripoji Bosni i Hercegovini, pošto “historijom i jezikom pripada istoj a ne Crnoj Gori, te u krajnjem slučaju, ako to ne bi uslijedilo, onda je umoljeno za autonomiju Sandžaka“. Na Konferenciji je konstatovano da je to bila jedinstvena želja svih njenih učesnika.[3]
Nakon završetka Drugog svjetskog rata i stvaranja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, srpski nacionalistički krugovi proglasili su Sjeničku konferenciju „austrofilskom“, ističući da je ona inicirana i podstrekivana od strane službenih organa ondašnje austro-ugarske vlasti, a koja je u svojoj strategiji imala za cilj izgradnju sandžačke željeznice kojom bi od Uvca Sandžak bio povezan sa Solunom, te sprječavanje teritorijalnog povezivanja Srbije sa Crnom Gorom i njen izlazak na Jadransko more. Pod takvim obrazloženjem, učesnici Sjeničke konferencije su optuženi za veleizdaju i, rješenjem Prvostepenog suda u Novom Pazaru, određen im pritvor.Neki od učesnika Konferencije nakon podizanja optužnice uspjeli su pobjeći iz zemlje, a neki su u akcijama hvatanja ubijeni.[5]
Na intervenciju parlamentarnog kluba Jugoslovenske muslimanske organizacije (JMO), koju je predvodio tadašnji tuzlanski muftija i kasniji reis-ul-ulema hadži hafiz Ibrahim ef. Maglajlić, kraljevskim ukazom od 17. februara 1921. godine, postupak protiv učesnika Sjeničke konferencije je obustavljen a optuženi pušteni na slobodu.
Historijski gledano, Sjenička konferencija je od posebnog značaja što je na njoj jasno i nedvosmisleno izraženo raspoloženje bošnjačkog naroda o pitanju uređenja Sandžaka u periodu nakon završetka Prvog svjetskog rata.
Dušan S. Stanić, sudija, Nedovršeni proces kao istorijski dokument o planovima bivše Austrije u pogledu Sandžaka, „Pravda“, Beograd, 1940. Mustafa Memić, Bošnjaci – Muslimani Sandžaka i Crne Gore, Muslimansko nacionalno vijeće Sandžaka, Sarajevo 1996., str. 244-247.
Ibid.
Izvještaj o učečću na Sjeničkoj konferenciji, iste sadržine, pljevaljski gradonačelnik Mehmed-paša Bajrović podnio je na sjednici odbora grada Pljevalja, 25. avgusta 1917. godine.
Odluku Prvostepenog suda potvrdio je i Kasacioni sud u Beogradu.
Teufik-beg Tahirbegović, koji je na Konferenciji vodio zapisnik, punih 8 mjeseci se krio po šumama, da bi nakon toga bio uhapšen. Gradonačelnik Bijelog Polja Hilmi-beg Kajabegović ubijen je odmah po povratku iz emigracije.
Muftija Ibrahim Maglajlić bio je na čelu JMO do oktobra 1921. godine, kada je, na Glavnoj skupštini stranke, umjesto njega za predsjednika JMO izabran dr. Mehmed Spaho. Atif Purivatra – Jugoslovenska muslimanska organizacija u političkom životu Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, Sarajevo 1977., str. 100.
Mustafa Memić, Bošnjaci – Muslimani Sandžaka i Crne Gore, Muslimansko nacionalno vijeće Sandžaka, Sarajevo 1996., str. 247.
(sandzacke)
Јес, јес, тако су за време Другог св. рата, ти исти донели одлуку да се припоје НДХ, па су још ишли код Павелића да га моле. Бежи, бре, погубљен народ, пристајао за сваким окупатором и нудио се свајкоме. Примирите!!!!
Hvala na članku. Dosta iznesenih činjenica nisam znao.
Ah ah Milice Milice, kako si samo nacitana..
Hah cuj da se pripoje Bosni, a sta je tada Bosna bila, kolonija u kojoj su vecinski narod bili Srbi. kakve gluposti…
Nikako da skapirate da su Srbi u Bosni bili relativna vecina na svim popisima sve do popisa 1976. I da su d 1991 ziveli na cak 80% teritorije ex BiH.
😆
Ko nezna da su bosnjaci bili primorani izjasnjavati se kao srbi, hrvati, neodredeni… bilo sta samo ne ono sto su bili – BOSNJACI – bi mogao pomisliti – vidi, ova milica je u pravu. Nekim slucajem bosnjacima bijase dozvoljeno izjasniti se kao “muslimani” i od tada “srbi” vise nebijahu vecina u bosni.
“…Mi srbi lazemo druge, lazemo sebe, lazemo najbolje, da bi sami sa sobom mogli opstati…”
Najbolje je fukaru dobrica cosic opisao… 😉
Vi mozete biti samo Turci.Pitaj nanu ko je jahao nju i njenu nanu
Morgene, Austrougarska je na popisima trazila versku tj konfesionalnu pripadnost, pa su opet Pravoslavni tj Srbi bili vecina 😉
@Milica Kosovic
nikako da vi vlasi priznate da su svi vasi popisi,pogotovu oni od prije drugog svjetskog rata bili cisti falsifikati..