Prije pola vijeka umro je Sreten Vukosavljević, jedna od najmarkantnijih ličnosti ovog kraja. Smatra se jednim od utemeljivača sociologije kao naučne discipline na prostorima ondašnje Jugoslavije.
Bio je učitelj, ratnik, ministar, profesor, poslanik, naučnik i predsjednik, u posljednje vrijeme često pominjanog, Zemaljskog antifašističkog veća narodnog oslobođenja Sandžaka.
Sreten Vukosavljević je rođen 1881. godine i osnovnu školu pohađao je u rodnom Prijepolju. Kao talentovan učenik biva preporučen za dalje školovanje, te je završio glasovitu pljevaljsku gimnaziju i Učiteljsku školu u Aleksincu. Za upravitelja osnovne škole u Prijepolju postavljen je 1905. godine. Učestvovao je u Balkanskom i Prvom svjetskom ratu. Bio je sreski načelnik u Kavadaru, glavni povjerenik za agrarnu reformu u Skoplju 1919. godine, narodni poslanik od 1920. do 1924. godine. Dva puta je postavljan i za državnog podsekretara. Sve te dužnosti obavljao je kao mlad čovjek za tako važna mjesta, ali će iznenada biti penzionisan sa svega 44 godine.
Kada se posle penzionisanja vratio u Prijepolje mnogi su mu predviđali sudbinu onih koji su poneseni idealima, posle uzaludnih napora, tonuli u prozaičnost palanačke svakodnevice. Ali Sretena Vukosavljevića uboga kasaba između dva rata nije spriječila da se bavi izuzetnim društvenim radom, prije svega naučnim, ali i da otvori mnoga pitanja koja su bila neriješena u zabitom kraju kakav je bio tada Sandžak. I rano penzionisanje uslijedilo je, uostalom, kao posljedica njegovog neslaganja sa zvaničnim političkim krugovima.
Čim je počeo izlaziti Sandžak, prvi list u ovom kraju, Vukosavljević je počeo da piše, iznosi svoje stavove i zapažanja o negativnim pojavama. Pisaće on i u Carigradskom glasniku, Varadaru, Cetinjskom vjesniku, Politici. Njegova razmišljanja o pitanjima sela postatbće sinonim. To će ga promovisati i u honorarnog predavača na Pravnom fakultetu u Beogradu, čime će biti visoko kvalifikovan i njegov naučni rad.
U Sandžaku 1932. godine on piše:”Zašto je od devet ukinutih gimnazija u državi – četiri iz Sandžaka? U Sandžaku ih je i inače malo, manje nego što treba, manje nego prosječno. Sandžak je manje nego ikoja pokrajina dao školovanih ljudi. Ovo je učinjeno samo zato što je Sandžak jedan kraj na koji niko ne obraća pažnju. Ne skreće pažnju države na se i zato je ostao uvijek zapostavljen”. Pišući u lokalnom listu bez zazora, postao je veoma popularan, a, posebno njegove “hićaje”, kratke satirične pričice kroz koje je ismijavao razne političke ujdurme i društvene pojave ali I mentalitet koji je autor odlično poznavao. Te priče sabrane su u knjižicu “Sandžačke hićaje” uz podnaslov: ”Proklet nek si ti nesrećni vilajetu u kome su paščad puštena, a kamenje vezano”.
U listovima Sandžak, Raška i Novi Sandžak koji su izlazili u Prijepolju između dva rata (bile su to i jedine novine koje su štampane u cijelom “vilajetu”), pisao je Sreten Vukosavljević i ovo:”Da bi bilo srazmere u broju građana i seljaka onoliko koliko je u susednom užičkom i nikšićkom kraju, trebalo bi da sandžački gradovi budu skoro za pola manji. Sva relativna prenaseljenost gradova više nego šta drugo, čini da sandžački gradovi imaju jednu nesimpatičnu moralnu crtu. Osjeća se da je malo polje za radne zamahe ljudima sposobnim…Zbog toga je velika oštrina i bezobzirnost u utakmici…Velika količina svake pakosti u privatnim odnosima i javnom životu. Više nego u drugim mjestima, ovde se ne vjeruje nikome da neki javni posao radi sa dobrom voljom i dobrom namjerom…”.
Sreten Vukosavljević je imao i zanimljiv metod naučnog rada. Osim što je odlično poznavao život sela i to ne samo ovog kraja, već i Srbije i Hrvatske, on je svakog pazarnog dana u Gradskoj čitaonici držao sastanke sa seljacima kako bi čuo o njihovim svakodnevnim zgodama i brigama i dobijao neposredne odgovore na sva pitanja koja su ga kao naučnika zanimala.
Poražen zlom koje se širilo tokom Drugog svjetskog rata, iako već šezdesetogodišnjak opredijelio se da pristupi borbi za oslobođenje, pošavši u partizane zajedno sa sinom Dušanom, koji je ubrzo poginuo. Sreten Vukosavljević je bio prisutan na prvoj sjednici inicijativnog odbora za izbor Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Sandžaka, a 20. oktobra 1943. godine održana je i osnivačka skupština Zemaljskog antifašističkog veća narodnog oslobođenja Sandžaka u Pljevljima i u prisustvu 252 delegata u Izvršni odbor je izabran Sreten Vukosavljević koji će, kao predsjednik, biti prisutan i na Drugom zasijedanju AVNOJ u Jajcu.
U Sandžaku naročito poštovanje postaji prema njemu od strane bošnjačke populacije. Sva njegova zalaganja za Sandžak kao zaokružena teritorjalno-politička cjelina govori taj veliki sociolog, Srbin, da je to za dobrobit građana Sandžaka. Odbio je potpisati podjelu Sandžaka, zbog čega je proganjan od tadašnjeg komunističkog režima.
Sreten Vukosavljević će ostati nama Sandžaklijama i Bošnajcima i Srbima uzor kako se treba brinuti i zalagati za svoj narod i svoju okolinu.
Autor: Indira Hadžagić-Duraković
Izvor: Danas.rs
Sreten Vukosavljević – veliki Srbin, patriota!