Pešterska visoravan i Limska dolina: Pašnjaci i proplanci u koloritu jeseni

Prirodne ljepote Pešterske visoravni i Limske doline posebno dolaze do izražaja tokom jeseni. Sunce tada izgubi toplinu, a poveća sjaj. I nebo poveća plavetnilo pa sav kolorit od jarko crvenih i zlatno žutih do tamno zelenih boja drveća se prelama u srebrnim bojama pašnjaka i proplanaka.

Pešterska visoravan, poznatija kao Pešter je najveća visoravan na Balkanu i jedna od najvećih u Evropi. To ja kraški, brežuljkasto talasasta zaravan u jugozapadnom dijelu Srbije i istočnom dijelu Sandžaka. Prostire se na nadmorskoj visini između 900 i 1.200 metara.

Pešter je posljednjih godina, zbog netaknutih prirodnih ljepota bogatih florom i faunom i neistraženih i netaknutih mjesta postao izazov za turiste i prirodnjake.

Peštersko polje

U jesen široka i nepregledna pešterska polja i pašnjaci, dobiju spektar boja koji, pod jakim plavetnilom neba, prelazi nijanse od zlatno žute do svjetlo srebrne. Na obroncima, brezova, hrastova i bukova šuma, odvajajući se od zimzelenog drveća pravi pejzaže u nijansama toplih boja.

Kolorit je jedinstven tokom ovih mjeseci. Draž za pogledom na horizont pruža i večer kada se na nebu, u suton, prelamaju nijanse jarkih boja.

Na nadmorskoj visini od 1.150 metara, između sela Karajukući bunari, Tuzinje i Braćak nalazi se Peštersko polje. Na tom mjestu koje se zove Jezero je nekada bilo jezero s čijom vodom i pijavicama su se liječili ljudi.

Od skora je to područje, sa II i III stešenom zaštićeni Specijalni rezervat prirode “Peštersko polje“. Nalazi se na terotoriji općina Tutin i Sjenica i prostire na površini od 3.117,97 hektara.

Prostor bogat vodom 

Pešter je sva bogata vodom, jer se vjeruje da je nekada bila jezero, ali se voda zbog krečnjačkog sastava stijena povukla pod zemljom. Brojene su rijeke pomornice kao dokaz za to.

Zvanično, pored izraženog biodiverziteta, ovaj prostor karakterišu specifični geomorfološki, geološki, hidrogeološki, hidrološki i klimatski fenomeni, karakteristična fizionomija pejzaža, kao i dobro očuvan tradicionalni, izvorni i autohtoni način života.

Ova oblast je usljed svog međunarodnog značaja uvrštena u “Značajna područja za ptice u Srbiji“ (Important Bird Areas), “Međunarodno značajna staništa biljaka“ (Important Plant Areas), “Ramsarsku listu vlažnih staništa od međunarodnog značaja“ (Ramsar Convention), “Odabrana područja za dnevne leptire u Srbiji“ (Prime Butterfly Area) i „Emerald ekološku mrežu“ (PC 0000037)“.

Pešter, se dijeli na Donju (općine Novi Pazar i Tutin) i Gornju Pešter (Sjenica), okružena je sa sedam planina Golija, Javor, Zlatar, Jadovnik, Ozren, Giljeva i Žilindar. Pejzaži u bojama jeseni se pružaju na sve strane stvarajući idilu i utisak da je priroda samo ljepota.

Stada ovaca i goveda, kao i pešterskii konji, koje je nemoguće sresti samo za vrijeme „ciče zime“, na pašnjacima stvaraju sliku života i nesvakidašnji prizor.

Srdačnost, gostoprimstvo i dobrota ovdašnjih ljudi, „široka srca gorštaka“, široko isto onoliko kao i same nepregledne Pešteri, ostavlja nezaboravan utisak na svakog ko dođe u ovaj kraj.

Pešter ima mikro klimu, zbog ekstremno niskih temperatura, pogotovo zimi, važi za „Balkanski Sibir“. Na ovom području, u mjestu Karajukića Bunari, 26. januara 2006. godine zabilježena je najniža temeprature u Srbiji od minu 39 stepeni Celzijusa. Prethodno rekordno najniža temperatura od -38.4°C, izmjerena je u Sjenici 1954. godine. Sjenica je važila za najhladniji grad u bivšoj Jugoslaviji. Prosječna godišnja temperatura na Pešteri je 6 stepeni, a snijeg pada u junu i septembru.

Pešter se uglavnom prostire na teritoji općine Sjenica koja broji oko 35 hiljada stanovnika. Za vrijeme turskog vakta Sjenica je za karavane na putu iz Dubrovnika za Istanbul – Carigrad, bila mjesto odmora. Do Sjenice i na Peštersku visoravan se sada stiže magistralnim i regionalnim putnim pravcima iz Novog Pazara, Tutina Priboja i Nove Varoši i Ivanjice, kao i iz Bijelog Polja (Crna Gora). U toku je izgradnja autoputa Koridor 11 koji će prolaziti preko Pešterske vosoravni.

Na Donjoj Pešteri, kada se iz pravca Novog Pazara pređe manastir Sopoćani, nailazite na mjesto Delimeđe u čujem središnjem dijelu se prostire Koštanpolje. U središtu Delimeđa nalazi se Islamski cenatar i džamija sa dva munara, visoka po 77, 24 metra. Munara i džamija u ovom tutinskom selu su podignuti 2009. godine i tada su bila najvisočija u Evropi. Munara dominiraju sa udaljenosti od nekoliko kilometara, i kada se se gledaju sa strana djeluju kao da izranjaju iz brežuljka.

Limska dolina očarava bogatstvom boja 

U plodnoj Limskoj dolini i Zlataru, koje obuhvaća, Prijepolje, Priboj i Novu Varoš, jesenji pejzaži su takođe izazov za ljubitelje prirode i prolaznike.

Na putu između Sjenice i Nove Varoši je planina Zlatar sa nadmorskom visinom od preko 1600 metara. To je jedna od planina sa izuzetnom turističkom vrijednošču. Zbog klime i autentične prirode Zlatar je proglašen za Vazdušnu banju.

Obronci Zlatara okruženi su omorikama i brezama. Veliki broj sunčanih dana i beskrajni vidici ovaj kraj čine nezaboravnim.

Potpećko jezero (vještačko akumulaciono jezero) podignuto na rijeci Lim na nekoliko kilometara uzvodno od Priboja i 15 km od Nove Varoši, dugo je 20 kilometara. Jezero duboko 40 metara je u jesenjim danima ogledalo šarenolikog kraja. Obale, u ovo doba godine pretvorene u žarke boje, preslikavaju se u vodi jezera pa rastinje i mješovita šuma

Pored jezera prolazi čuvena pruga Beograd-Bar i magistralni putni pravac koji povezuje Crnogorsko primorje i Beograd na jednoj i Bosnu i Hercegovinu, preko Priboja, na drugoj strani.

Priboj se nalazi na tromeđi Srbije, Crne Gore i Bosne i Hercegovine i magistralnm putem i željeznicom je dobro povezan. Kroz Priboj prolazi put Sarajevo – Novi Pazar.

Priboj je nekada bio rudarski grad, a u pisanim dokumentima se Priboj pominje 1418. godine kada su na to područje došli Osmanlije. Priboj je u bivšoj Jugoslaviji bio poznat po čuvenoj “Fabrici automobila Priboj” (FAP) sagrađena je 1953. godine.

izvor: AA