Pljevlja – Inicijativa za uspostavljenje zaštite bivše zgrade pljevaljske gimnazije kao kulturno dobro od nacionalnog značaja
NVO “Mostovi kulture” pokrenula je inicijativu za uspostavljenje zaštite bivše zgrade pljevaljske gimnazije kao kulturno dobro od nacionalnog značaja. Naravno da se i PvPortal pridružuje ovoj inicijativi.
–Pljevaljska gimnazija je počela sa radom 18. novembra 1901. godine a njen osnivači su bili Ministarstvo inostranih dela Kraljevine Srbije i Srpska pravoslavna crkveno školska opština u Pljevljima na čije ime je izdata dozvola za otvaranje. Do njenog otvaranja, u Osmanskom carstvu radile su svega tri srpske gimnazije – u Skoplju, Solunu i Carigradu. Prvi prijemni ispit za upis u prvi razred gimnazije obavljen je 29. oktobra 1901. godine kada je upisano 70 učenika a za prvog direktora postavljen je pljevljak Tanasije Pejatović po kome gimnazija danas nosi ime. U to vrijeme pljevaljska gimnazija je bila jedina srpska niža gimnazija u Raškoj oblasti i na Kosovu i Metohiji do 1912. godine do kada je i zvanično nosila naziva Srpska Gimnazija u Pljevljima. Nakon Balkanskih ratova i razgraničenja Srbije i Crne Gore 1912/13 g. kada je pljevaljska opština pripala Crnoj Gori, gimnazija prelazi kratko u nadležnost Kraljevine Crne Gore i dobija naziv Kraljevska crnogorska državna gimnazija. Nakon I Svjetskog rata gimnazija je opet počela raditi 29. marta 1919. godine i tada je prešla u nadležnost Ministarstva prosvete Kraljevine SHS. Kasnije 1922. godine Pljevlja su bila administrativno vezana za Užičku oblast i Užice, a od 1929. godine za Zetsku banovinu sa sjedištem na Cetinju pa se i korespodencija o prosvetnim pitanjima i uticajima tim pravcima odvijala. Posle II Svjetskog rata gimnazija je nastavila sa radom 8. aprila 1945. godine i prešla u nadležnost Ministarstva prosvjete Crne Gore u skladu sa tadašnjim državnim i duštvenim uređenjem.
Početkom trećeg milenijuma, 2001. godine, Gimnazija je proslavila jubilej 100 godina svog postojanja povodom čega su objavljna dva toma monografske publikacije „Pljevaljska Gimnazija 1901-2001“, I tom – Spomenica i II tom “Dokumenti 1901 – 1914” i koje pružaju kompletan uvid u istorijat i razvoj gimnazije, naučno dokazan i potkrepljen arhivskom građom.
Izgradnja predmetne zgrade počela je 1905. godine uz dozvolu tadašnjeg pljevaljskog načelnika Sulejman Haki – paše. Naime, prva zgrada pljevaljske gimnazije je izgorela u požaru 30. oktobra 1904. godine. Inače bila je to zgrada tadašnje osnovne škole koja je za potrebe otvaranja gimnazije proširena i adaptirana. Uzrok požara je ostao nepoznat, mada je postojala sumnja da su u podmetanje umješane austrougarske vlasti, o čemu je pisao Glasnik profesorskog društva 1932. godine, međutim ta sumnja nikad nije dokazana. Povodom izgradnje nove zgrade, od imućnih i uglednih građana Pljevalja formiran je Odbor za izgradnju, koji je od dobrovoljnih priloga skupio sredstva i uz velike probleme od turskih vlasti isposlovao dozvole za građenje. Plan za izgradnju izradilo je Ministarstvo građevina Srbije. Izgradnja je trajala dvije godine i iznosila 162.110,33 groša. Svečano otvaranje je bilo 11. novembra 1907. godine uz prigodan kulturno zabavni program. Uticaj ratova je doveo do ruiniranja zgrade pa je obnovljena 1945. godine. U predmetnoj zgradi, Gimnazija se nalazila sve do 1965. godine kada je zbog porasta broja učenika prešla u zgradu tadašnje osnovne škole u kojoj se i danas nalazi.
Tokom svojih, već sada 112 godina postojanja, pljevaljska Gimnazija je sudbonosno utisnula svoj pečat u život pljevaljskog kraja, djeleći sa njim sva iskušenja koja je donio nemirni XX vijek i koja, može se slobodno reći, i dalje traju. O njenom nemjerljivom značaju za stogodišnji razvoj kulturno prosvjetnih prilika i šire od pljevaljskog kraja, dosta je pisano u naučnoj i stručnoj literaturi, tako da se njen istorijski značaj i koncept ne mogu osporiti. Za predmetnu zgradu se može reći da kao mjesto gdje je sve počelo, predstavlja simbol nade, ponosa, patriotizma i vjere u bolje sjutra. Sam način njenog osnivanja uprkos opstrukcijama otomanskih i austrougarskih vlasti, kasnije i njeno dizanje iz pepela nakon požara, pokazuje kolika je bila želja za slobodom i samosvješću žitelja ovoga kraja. To je mjesto na kome je stasavala pljevaljska snaga i misao u najkritičnijim momentima balkanske istorije. Zaostavština iz koje je nastalo sve ovo što nas danas okružuje.
U skladu sa našim skromnim mišljenjem, slobodno možemo reći da sama zgrada u materijalnom kontekstu nema neku posebnu ambijentalnu vrijednost ali “ima izuzetan znacaj za društveni, istorijski i kulturni razvoj Crne Gore i naroda ili manjinskih nacionalnih zajednica koji u njoj žive”[1] i “svjedoči o društvenim ili prirodnim pojavama, odnosno o uslovima ekonomskog ili kulturno-istorijskog razvoja u određenom razdoblju“[2] što je u skladu sa članom 34. Zakona o zaštiti kulturnih dobara. (“Sl.list CG”, br. 49/10).
Trenutno, ova zgrada i dalje služi u prosvjetne svrhe. Dograđenim prolazom je povezana sa zgradom nekadašnje Ekonomske škole i kao takva čini sastavni dio sada Srednje Stručne škole. Nalazi se na južnom ulazu u Park “Vodice” sa lijeve strane pješačke staze, na katastarskoj parceli br. 92 i kontakt zona je ograđena metalnom ogradom. Zgrada je u državnom vlasništvu, tj u vlasništvu Ministarstva prosvjete Crne Gore.
(pvportal.me)
