Osvojivši Beograd od Mađara 1521. godine, Turci – Osmanlije su ga postepeno naseljavali i pretvarali u kitnjasti orijentalni grad, čija je panorama sa mnogobrojnim munarama izdaleka oduševljavala mnoge evropske putnike i prolaznike tog doba.
Već 1571. godine u Beogradu je bilo 27 naselja – mahala.
Prema velikom osmanlijskom putopiscu Evliji Čelebiji, koji je boravio u Beogradu 1660. godine, Beograd je tada imao oko 98.000 stanovnika, od kojih 21.000 nisu bili Muslimani.
Tada je u Beogradu pored javnih objekata bilo 7 javnih kupatila – hamama, oko 7000 kućnih banjica – hamama, 6 karavan saraja, 21 trgovački han i 217 mesdžida i džamija.
Evlija Čelebija je ostavio nazive za 35 džamija u kojima je obavljana zajednička služba – džuma i 12 mesdžida.
Osmanlijski geograf Hadži Kalfa, zabilježio je 100 džamija, a naš poznati učenjak – orijentalista, rahmetli Hazim Šabanović, smatrao je da se tada u Beogradu nalazilo 75-80 džamija.
U Beogradu su tada naseljene 41 mahale (kvarta).
Beograd je već koncem XVI stoljeća, po svojoj ljepoti i veličini, u mnogome nadmašivao Budim, Sofiju, Sarajevo, Skoplje i mnoge druge gradove evropskog dijela Otomanskog carstva. On postaje ”Darol-džihad” – Mjesto ratova, kako su Osmanlije nazivale Beograd.
Beograd, 1789. godine
Prilikom prvog austro-njemačkog osvajanja (1688-1690.) mnoge džamije su porušene, a one koje su preostale – neoštećene, pretvorene su u hrišćanske crkve. Za vrijeme kratke osmanlijske vladavine (1690-1717.) mnoge džamije su obnovljene, a neke su iz temelja izgrađene.
Kada su austro-njemačke armije pod zapovjedništvom nadvojvode Evgenija Savojskog (u čijem su sastavu bili vojnici raznih narodnosti: Nijemci, Francuzi, Talijani, Švicarci, Portugalci, Španjolci, Mađari i drugi) po drugi put osvojile Beograd (1717-1739.) zatekle su u njemu oko dvije hiljade stambenih zgrada, mnoge džamije, javne banje, hanove i druge objekte.
Vitke munare džamija, napose u gornjem i donjem dijelu tvrđave, bile su porušene kako bi panorama grada izgledala više evropska. Mnoge džamije su pretvorene u crkve raznih hrišćanskih redova koji su došli zajedno sa vojskom i doseljenim življem: ”trinitarci”, ”franjevci”, ”jezuiti”, ”minoriti” i Jermeni katolici. Trinitarci i franjevci su dobili po dvije džamije da preurede za crkve, kapucini, jezuiti, minoriti i Jermeni katolici po jednu. Ostale sačuvane džamije su upotrijebljene za vojne magazine, kao i za uskladištenje soli, sijena i poljoprivrednih proizvoda, a jedna je upotrebljavana za vojnu bolnicu. Tada u Beogradu nije bilo muslimanskog stanovništva, jer je na osnovu člana III ”ugovora o kapitulaciji od 18. augusta 1717. godine…” dozvoljeno cijelom garnizonu da se povuče slobodno i sigurno sa ženama i djecom, oružjem i prtljagom uz udaranje doboša i sa razvijenim zastavama, što se odnosi i na stanovništvo, koje želi da iziđe u isto vrijeme, ma kakvog da je položaja, vjere ili narodnosti, kao i ranije roblje koje je primalo islamsku vjeru prije opsade.
Poslije pobjede nad austro-njemačkom vojskom 1739. godine kod Grocke, Osmanlije su ponovo zagospodarile Beogradom, i njime vladale 50 godina (1739-1789. godine). Za to vrijeme oni su popravili mnoge oštećene i povratili u prvobitno stanje mnoge džamije pretvorene u crkve, izgradili su i mnoge nove džamije.
Prema nekim savremenicima, u Beogradu je 80-tih godina XVIII stoljeća bilo 50 džamija. U toku velikih borbi za Beograd 1739. godine, između 60 hiljada austro-njemačkih vojnika, koje je predvodio 74-godišnji maršal Laudon i 9000 Osmanlija branilaca grada, na čelu sa Osman-pašom i u toku okupacije (1789-1791. godine) stradalo je 30 džamija.
Svištovskim mirom od 4. augusta 1791. godine Leopold II, austrijski car morao je prepustiti Otomanskoj imperiji Beograd, Šabac, Ram i dio Srbije koji je bio osvojen. U planu Beograda, kojeg je izradio austrijski potporučnik Bruš 1789. godine, ucrtano je 15 džamija, ali sve nisu identificirane. U tom planu nije naznačena Batal džamija, koja je bila locirana u blizini sadašnje Savezne narodne skupštine. Taj se broj džamija uglavnom održao do Prvog srpskog ustanka.
U toku borbi za oslobođenje Beograda 1806. godine, mnoge džamije su stradale, a one preostale bile su pretvorene u bakalnice, u nekim su svinje zatvarane (držane), jedna je bila pretvorena u pravoslavnu crkvu, a Karađorđević je mnogim turskim ženama ”koje su nemilosrdno i nečovječno vojnici ostavljali nage… ukazao milosrđe i odredio im dvije džamije za stanovanje”.
Povratkom Osmanlija u Beograd, počinje se sa obnavljanjem i popravkama manje oštećenih džamija, dok sa obnavljanjem više oštećenih i poluporušenih u minulim ratovima nije moglo da se otpočne zbog tadašnjih finansijskih prilika u Otomanskoj imperiji, a napose u Beogradskom pašaluku.
Prema Joakimu Vujiču, koji je boravio u Beogradu 1826. godine i, između ostalog, zabilježio: ”navodi se do 30 džamija koje su najvećim dijelom batal, porušene i povaljane”.
Srpske vlasti su 1836. godine popisale džamije u Beogradu, i u tom spisku se nalazilo 16 džamija.
Prema pripovjedaču Lazaru Komerčiću, u Beogradu je bilo: ”na nekih 15-16 džemata mahala (kvartova), a svaki džemat je imao svoju džamiju”.
Izgled Dorćola, 1846. godine
Iako je broj džamija u Beogradu, u odnosu na ranije periode, mnogo smanjio ”kitnjasta i tanka minareta džamija, koja se blistaju na suncu”, unela su Beograd u Majerov univerzum – Leksikon 1838. godine pod naslovom ”Najljepši vidici svijeta”. Početkom rata 1876. godine, gospodin Barbunti – Brodano je zabilježio 14 džamija.
Felix Kanitz, putopisac, arheolog, novinar i ilustrator, boraveći u Beogradu 1861. godine navodi: ”U gradu i varoši bilo je 15 munara”. Isti pisac konstatuje 1887. godine ”od 15 beogradskih džamija zatekao sam još samo jednu ’Bajrakli džamiju’ (džamiju sa bajrakom) u Jevremovoj ulici”, koju je podigao sultan Sulejman Veliki, gdje su se nekad skupljali hodočasnici koji su odlazili u Meku, izvaljenih prozora i vrata prepuštenu propadanju; dalje, manja ”Kardžamija” sa zadimljenim dimnjakom upotrijebljena za plinsku kotlovnicu za osvjetljenje Narodnog pozorišta.
Prema jednom turskom planu, beogradskog grada i varoši, do šanca koji potiče iz 1863. godine u kojem su ucrtane sve zgrade sa oznakom etničke pripadnosti njihovih vlasnika i 172 važnija razna objekta, među kojima 12 džamija i tri tekije, kako slijedi:
- Hasan-pašina džamija u Donjem gradu,
- Sultan Mehmeda džamija u Gornjem gradu,
- Sultan Mustafina džamija,
- Ali-pašina džamija,
- Bajrakli džamija,
- Reis-efendijina džamija,
- Laz-oglije džamija,
- Jahja-pašina džamija,
- Deftedarova džamija,
- Laz-hadži Mahmuda džamija,
- Kizlar-agina džamija,
- Bajram-begova džamija,
- Šejh Hasana-efendije tekija,
- Šejha Muhameda tekija,
- Šejha Hafiza Mehmedova tekija.
U planu nisu ucrtane džamije koje su se nalazile na periferiji varoši.
Slučaj na Čukur česmi, ulične borbe i bombardiranje Beograda 1862. godine ubrzalo je zaključenje sporazuma o konačnom odlasku Turaka iz Beograda i tadašnje Srbije.
Po članu 1, stav 2, ”Kanličkim protokolom od 4.9.1862. godine bilo je predviđeno: da će vjerske građevine i grobovi koje ostavlja muslimansko stanovništvo, napuštajući mjesta koja je do sada držalo, na osnovu vjerskih prava, biti poštovani sa svima obzirima”.
Po članu 1, stav 3, predviđeno je rušenje jednog dijela varoši ”nastanjenog skoro isključivo muslimanima radi bezbjednosti beogradske tvrđave, a Porta se obavezala dati obeštećenje i turskim i srpskim vlasnicima”.
Prilikom toga ”čišćenja” 1863/64. godine porušene su i dvije džamije: Sultana Mustafe i Ali-paše.
Otkupna suma ”u ime sviju naknada” za muslimanska imanja iznosila je, prema ugovoru zaključenim sa Portom, 1865. godine 9 milijuna pjastera.
Iseljenjem ”turskog” življa iz Beograda 1867. godine (među kojima je veliki broj bio slavenskog porijekla sa prezimenima: Bajraktarević, Bošnjak, Smederevac, Kokić, Islamović i druga) počeo je žalosni neslućeni kraj beogradskih džamija. Kako navodi Felix Kanitz ”gde kad bi noću slučajno eksplodirale mine rušeći džamije koje su ometale regulaciju”.
Da je tada bilo boljeg razumijevanja između dva svijeta, istočnog osmanlijskog i zapadnog evropskog, međusobne koegzistencije, tolerancije i trpljenja, između dviju konfesija – hrišćanske i islamske, ne bi došlo do antagonizma, međusobnog uništavanja, razaranja i pljačkanja.
Mi bi se danas u Beogradu, divili još nekom muslimanskom sakralnom objektu – bogomolji, sa visokim munarama, koje bi parale tmurne vidike i opominjale nas da su ih ljudske ruke, a možda i ruke naših daljnih rođaka gradile u jednom burnom – prolaznom vremenu. Ovako je Beograd neslavno doživio sudbinu prije 125 godina, poput ranijih gradova Budima, Gera (Džera), Pečuha, Osijeka, Slavonske Požege, Iloka, Knina, kao i mnogih drugih gradova srednje Evrope u kome su pod utjecajem ”civilizirane” Evrope prije 300 godina porušeni svi muslimanski objekti osim malih izuzetaka.
To nas vrijeme podsjeća na današnje prilike u Bosni i Hercegovini, gdje je pod kontrolom Karadžićeve vojske i vojske HVO-a porušeno oko 1000 džamija, među kojima oko 30-tak značajnijih objekata izgrađenih u XV i XVI stoljeću, koji su bili pod zaštitom države i UNESCO-a kao vrhunski spomenici kulture.
Autor: Abdulah Tulundžić
Odgovor Draganu Stojicicu:Ako bi neko trebo da se pokrije po usima i da zacuti poslije svih zala koje ste nanijeli citavoj bivsoj Jugoslaviji to ste vi Srbi.Prisjeti se Srebrenice i usuti i pokrij se usima, za navijek ce vam ostati sramota koju ni okeanom ne mozete isprat.Mene ne interesuje sta rade Turci,jesu mi braca po vjeri ali zapamti mi smo Sandzacki Bosnjaci mene tudja historija ne interesuje ni Turska niti vasa Srpska mene interesuje Bosnjacka historija i Sandzacka koju ste nam dugo uskracivali .Vi sve sto imate raskrstite sa Turcima,a sto se tice sirenja vjere islam je najtoleratnija vjera na zemaljskoj kugli a istina je bas obrnuta buduci da najvise prelazaka iz drugih religija ima upravo u islamu.I jos nesto zasto bih ja isao sa svoje zemlje iz mog lijepog Sandzaka u tamo neke tudje zemlje ja sam na svome topraku,starosjedioc meni je lijepo i u mom Sandzaku koji je dovoljno prostran za sve narode koji u njemu zive.
Te džamije su isto gde i hiljade crkava i manastira po Srbiji tokom otomanske okupacije … na zgarištu i pepelištu. Kada se otomanska okupatorska vojska povukla iz gradova, samim tim i iz Beograda, sa vojskom se povukao i skoro celokupni turski živalj, pa je tako nakog odlaska otomanske posade iz Beograda, u gradu ostalo ukupno 12 Turaka. Velika porta u Istanbulu je bila upoznata sa namerom da će Srbi nakon oslobeđenja porušiti skoro sve džamije po gradovima – i nije se bunila, niti je donela jednu jedinu prosestnu notu jer turskog življa više nije bilo tamo i znalo se daga više neće biti nikada u tolikoj meri. A dobar deo džamija, tačnije preko 180 njih su porušili austorugari tokom okupacije Beograda, kada su osvojili Beograd od turaka. Ono malo džamija što je ostalo nakon austorugarskog paljenja i rušenja, srušile su vlasti Srbije nakon oslobođenja, a u znak dobre volje prema ono malo turskog življa, ostavljena je Bajrakli džamija koju svi Beograđani poštuju, cene i vole i čuvaju, i koja predstavlja jedan važan spomenik burne istorije Beograda i koja nas podseća na doba okupacije i koja nam govori da je i suživot sa do jučerašnjim neprijateljima moguć.
Ne zelim da sijem mrznju vec toleranciju,ali cinjenice su malo drukcije ta jedinaBajrakli dzamija se mnogo puta do sad palila u zavisnosti od toga da Li je Srbija izgubila u sportu od Turaka ili drugih muslimanskih zemalja toliko o toj jedinoj preostaloj dzamiji u Beogradu,à sto se drugih stvari tice Muslimani u Beogradu nisu dobili ni mjesto za njihove mezare à ne o nekim krupnijim stvarima.A sto se tice rusenja dzamija pa nisu AustroUgari porusili u Bosni preko 1000 dzamija nego pripadnici tvoje vjere znaci Srbi.
Pa nesretniče pročitaj članak prvo! Priča se o džamijama u Beogradu a ne u Bosni!!! U samom članku ti piše ko je porušio većinu od 217 džamija u Beogradu “Prilikom prvog austro-njemačkog osvajanja (1688-1690.) mnoge džamije su porušene, a one koje su preostale – neoštećene, pretvorene su u hrišćanske crkve.” Mržnju idi sej negde drugde a nas ostavi na miru. Ne možeš šaku huligana porediti sa svim beograđanima koji su bili zgroženi martovskim paljenjem džamije koja je bila “odgovor” huligana na paljenje i rušenje preko 400 crkava i manastira na KiM od strane muslimanskih šiptarskih fanatika 2004. godine. Uostalom, evo pre neki dan je uhapšen odgovrni za to, koji se krio u Makedoniji od tada. Pravda stiže polako svakoga, i nadam se da će stići one koji su palili ma koje verske objekte na ovim prostorima u periodu od 1990-2004. godine.
Sada se postavlja pitanje zasto su bas tu jednu ostavili kad su sve porusili i popalili ali ne samo dzamije vec i hamame, mektebe, medrese, skole,muslimanska groblja stara vise stitina god.i dr. vjerske i kulturne objekte.Ta dzamija u Beogradu sluzi iskljucivo srpskim interesima u sprovodjenju njihove genocidne politike spram muslimana-bosnjaka
sto se i pokazalo, a narocito sada preko porodice Jusfspahica, a drugo dzamija sluzi ne kako ti kazes kao znak dobre volje, nekog postovanja i sl. vec iskljucivo da sve srbe podsjeca na njihovu laznu istoriju i da uce svoju djecu odnosno palase time da turci nabijaju na kolac ceine zulum i tako dalje i da bi hranili svoju sujetu i mrznju prema svemu onome sto je islamsko. I samo da te pitam jesi li bio da vidis u kakvom je stanju i okruzenju, svuda okolo su namjerno podigli betonske zidine i zgrade do samih zidina dzamije sa svih strana tako da se sama dzamija nalazi u svojevrsnom betonskom bunkeru niti se vidi munara niti se vidi dzamija sve je zazidano slicno kao jevreji sto dizu one betonske zidine e to je sudbina svake dzamije gdje ne smiju da ruse jer je sad mirno stanje ali onda zazidavaju kao u katakombe to je sudbina i dzamije u Novoj Varosi vise se ne vidi od zgradetina a njihova crkava je na ulazu i nesmije u blizini crkve u udaljenosti od 100 metara okolo nikakav objekat da se namesti eto to je istina .
sve ovo treba da udze u Historiju i da se uci u skolama gde su Bosnjaci da se nikad ne zaboravi a kamoli da nam se ponovi!!!
Sve pohvale za ovaj tekst,neka vide ako zele da vide vlasti i citava Srpska nacija kako se vrsio urbicid i kulturocid u stvaranju Srpske drzave.Mada to njima nije strano ni u novijoj historiji posto su u Bosni porusili oko 1000 dzamija,à to se radi da bi se pokazalo da taj narod nije ni zivio na tok teritoriji.Zamislite se malo da su Turci Osmanlije rusili vase crkve za 500 godina koliko su vladali ovim prostorima koliko bi vam crkava ostalo.Ali Islam kao religija zabranjuje takve stvari,nego naprotiv stiti postojece i gradi nove primjer Pecke patrijarsije i svih objekata
Ko je kome koliko crkava ili dzamija porusio je mnogo duga prica.
Ja neznam sta islam kao religija zabranjuje, ali ono sto znam je to da je najveca dzamija na svetu (možda je samo u Meki veća)i koja se nalazi u Istambulu(Konstantinopolju)do Turske okupacije bila Pravoslavni hram Aja Sofija.Eto toliko.
more marko slaba ti nesto historija a vidim da ni sa geografijom ne stojis bas najbolje.Procitaj nesto u vezi spanije da ti bude jasno to u vezi rusenja i otomanja.Skokni malo do Andaluzije,a u njoj Granada a u granadi;cik pogodi sta???
Marko imas u Istambulu kvart gde su sva sedista (jermenska, kiparska…) kao i glavna turaka izgradjene, jer Islam zabranjuje rusenje vjerskih objekata. Koliko je u Bosni poruseno crkava? 1000 dzamija je poruseno i groblja takodjer. Svi to dobro znate ali sto kaze vas idejni vodja Cosic vi mora da lazete i da vjerujete u svoje lazi…
Prisetimo se Isa ISUZA hrista .Ako ti neko ucini zlo ti njemu dobrom vrati. Pa prema tome netreba u srbiji od srpskog hriscanina traziti milost. Srbski hriscani nisu nikad poslusali savete svoga po njihovom a i naseg pejgambera po nasem verovanju , nego su uvek vrsili osvetu na sve one koji drukcije misle.Sto se tive svetinje Hagia Sofije u Istsnbulu ,Turci su je mogli srusiti neplaseci se hriscanske religije. Ali su zato npravili visu gradzevinu od Hagia Sofije Sultan Ahmed dzamiju u neposrednoj blizini.Eto koliko smo mi muslimani pravedni.Mi turci nismo Beograd prvi put osvojili od Srba vec smo srbe oslobodili od Madzara,pa im je laksi zivot bio pod turskom upravom nego pod madzarskom.Srbi su imali vise gubitaka to jest zrava od strane Bugara nego od strane Turaka citave istorije srednjeg veka.Ali su pokusavali da se svete Turcima a ne Bugarima.Aja verujem da danas ima u Tursku putem Janicara i islamizovanih srba pdna velika suma ljudi ,ali posto su islamizovani to za srbe druga klasa bez ljudske vrednosti.Neka im Bog pomogne i vrete se u veru hrista pa ce biti priznati narod i od boga i muslimanskog sveta Sta kaze moj zemlak Njegos ( Brat je mio koje vere bijo ).
samo za bosnjake vazi tolerancija, multietnicnost i suzivot i o tome se govori samo kad su bosnjaci u pitanju da bi i onde gdje smo vecina postali manjina.
ono sto su tada od Beograda jedne multietnicke sredine napravili cisto srpski grad i srpsku prestonicu tako sto su kompletno muslimansko-bosnjacko stanovnistvo protjerali i poubijali,a da do tada Beograd nije bio nikad srpska prestonica, to sto su uradili tada isto su htjeli da urade sa Sarajevom da protjeraju i poubijaju bosnjake i da zaposednu vec izgradjenu metropolu i tako “naprave” ( nikad nisu nista napravili vec samo oteli) jos jednu srpsku velelepnu prestonicu srpstva mada to im jos nije poslo za rukom ali oni sanjaju o tome i danas da Sarajevo postane druga najveca srpska prestonica, tome u prilog govori cinjenica da dansa sve moguce nekretnine sto se prodaju po sarajevu kupuju srbijanski tajkuni preko bosnjackih posrednika i izdajnika gdje je formalno na papiru vlasnik neki bosnjo a stvarno je vlasnik neki srbenda iz BG
Beograd,
U Beogradu je 1660. god. zivelo oko 100000 stanovnika od kojih je 78% bilo muslimansko( bilo je Turaka a isto tako i muslimana slovenskog porijekla).Ukupno dzamija i drugih vjerskih objekata je bilo 217.
Na teritoriji danasnje republike srpske 1992.god. je bilo 239. Dzamija od kojih je 226 u potpunosti unisteno ili dozivelo tolika ostecena da se popravka nije mogla izvrsiti.
Poredjenja radi razvoja i prosirenja srpske drzave.
Izvini muslimana slovenskog porekla je samo 7% Bosnjaka…
Vecina je illirsko to si trebao da spominjes…… a bosnjaci su najstariji na balkanu…..
Mi Bosnjaci smo OSMANLIJE koji smo sirili bajrak islama po cijelu svijet….