29. maj – Obilježavanje dana osvajanja Istanbula

Turska – Istanbul je možda jedan od najljepših gradova na svijetu. Grad koji sa svom svojom raskošnošću spaja dva kontinenta i Bosforom obojenim u hiljade boja nastavlja da osvaja srca.

Rimski imperator Konstantin Veliki na prostoru današnjeg Istanbula u starom gradu Byzantium 330. godine je osnovao grad po imenu Novi Rim. Grad će kasnije postati poznat po imenu Konstantinopolis, odnosno Konstantinov grad. Grad je postao prijestolnica Rimskog carstva. Činjenica da se grad nalazio na čvorištu trgovinskih puteva, bio je i najvažniji razlog da se prijestolnica premjesti. U gradu su ubrzo počeli nicati objekti sličnim onima u Rimu. Pored trgovine, drugi važan faktor premještanja prijestolnice na ovo mjesto je bio Konstantinov tolerantniji pristup hrišćanstvu koje se brzo širilo Imperijom. Konstantin je s jedne strane praktikovao paganska rimska vjerovanja, a s druge strane hrišćanima je dao slobodu.

Konzilij koji se pod njegovim pokroviteljstvom 325. godine okupio u Izniku, stotine biblijskih zapisa je smanjio na današnje četiri Biblije. Vjeruje se da je kršten na samrti i da je prešao na hrišćanstvo…

Godine 395. godine Rimsko carstvo se dijeli na dvije polovice. Zapadnim dijelom je upravljao Rim, a glavni grad Istočnog dijela bio Konstantinopolis. Zapadno rimsko carstvo se brzo srušilo, dok se Istočno rimsko carstvo održalo više od 1.000 godina.

Za vrijeme vladavine cara Justinijana teritorije Zapadnog rimskog carstva prešle su pod vlast Istočnog rimskog carstva. Kao rezultat pogrešnog imenovanja, u 16. stoljeću se počeo koristiti naziv Bizantijsko carstvo.

Nakon što su Turci 1071 godine pobiijedili Bizantijsko carstvo u bici Malazgirt i nastanili se u Anadoliji, historija se počela mijenjati. Anadolija je u očima Turaka bila grčko-rimska zemlja. Prostori nazvani Rumeli ubrzo su naseljeni od strane Turaka, brojnih plemena koja su dolazila da istoka. To područje je kasnije dobilo ime Trakija, dok su dalje teritorije u Evropi nazvane Rumeli.

Bizantijski gradovi su nastavili prelaziti u ruke Turaka i u doba Anadolskih Seldžuka. Tursko krilo Kayilar na području dodijeljene im regije Sogut osnovalo je Osmansko carstvo, koje se brzo počelo širiti prema zapadu. Bizantijski gradovi su jedan po jedan prelazili u ruke Osmanlija. Osvajanje najvećeg od tih gradova, Burse, omogućilo je širenje Osmanlija prema zapadu.

Prelaskom moreuza Dardaneli i dolaskom u Trakiju, Evropa se susrela sa osmanskim Turcima koji će se održati stotinama godina. Ubrzo je osvojen i grad Edirne, koji će biti proglašen glavnim gradom. Osmanlije su i prijateljima, ali i neprijateljima, pokazali da će biti trajni u Evropi. Istanbul se našao među osmanskim teritorijama koje su se prostirale na dva kontinenta. Površina Bizantijskog carstva se ubrzo smanjila i pretovorila u grad državu. Sultan Mehmet II, koji se na tron uspeo 1451. godine, bio je izuzetno obrazovan lider, svjestan značaja tehnologije i nauke. Odrastao je slušajući hadis koji su mu ponavljali njegovi učitelji – “Sigurno će biti osvojen Konstantinopolis, divan je emir (komandant) njen (te vojske) divna je vojska ta vojska”. Ubrzo nakon stupanja na tron, odlučio je osvojiti Istanbul, govoreći : “Ili ću ja osvojiti istanbul, ili će Istanbul osvojiti mene”.

Istanbul je osvojen 29. maja 1453. godine kada je Ulubatli Hasan na zidine grada postavio osmansku zastavu, a posljednji bizantijski vladar je život izgubio braneći grad.

Osvajanjem Istanbula, Osmanska država postaje imperija. Fatih (Osvajač) Sultan Mehmet u pisanim dokumentima sebe naziva novim Cezarom-imperatorom. Svjetska historija se promijenila, Srednji vijek se završava i počinje Novi vijek. Tada je viđeno da zidine oko gradova ne mogu biti štit kada je u pitanju opsada topovima. Umjetnici i naučnici koji su pobjegli iz Istanbula podstakli su početak renesanse i reformi u Evropi. Naspram napredovanju Turaka, Evropljani u očaju usmjerili su se prema nauci i umjetnosti. Srednovjekovna konzervativna perspektiva ustupila je mjesto slobodnim i naučnim dešavanjima. Stranice svjetske historije su se ponovo pisale. Nakon što su trgovinski putevi Put svile i Put začina prešli u ruke Turaka, cijene trgovinskih proizvoda u Evropi su se povećale. Istraživači na brodovima, koji su zaplovili prema zapadu kako bi se došli do Indije i ostvarili povoljniju trgovinu, dospjeli su do Američkog kontinenta i započeli geografska otkrića i razdoblje kolonizacija…

Osvajanje Istanbula je donijelo važne promjene u historiji Osmanlija i sa aspekta turske historije. Nastala je nova vojna i ekonomska sila. Najosnovnija promjena koju je ova civilizacija donijela bila je tolerancija i razumijevanje prema različitim kulturama. Hrićanima i jevrejima su date ovlasti da provode vlastiti pravosudni sistem i slobodno žive njihovu vjeru. Nemuslimanima su u upravi države povjerene važne funkcije i titule poput veliki vezir, vezir i paše. Prvi primjer je rođak posljednjeg bizantijskog imperatora koji je nastavio da živi u palati i prešavši na islam postao veliki vezir, Mesih-paša.

Jedinstveni grad Istanbul i danas je jedna od zjenica oka svijeta. Kozmopolitska metropola u kojoj se sastaju ljudi svih rasa i boje kože i dalje je svjetski grad. Istanbul će se svim tim vrlinama nastaviti da živi i u budućnosti.

(TRT Bosanski)